Ứng dụng công nghệ trong bảo tồn, phát huy không gian văn hóa Khu di tích Kim Liên

Không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên

Không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên đại diện cho một mô hình làng quê vùng Bắc Trung Bộ, được thể hiện trong các phong tục, tập quán, lễ nghi truyền thống cùa vùng đất, con người, văn hóa truyền thống xứ Nghệ vào những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, là những nhân tố tác động sâu sắc đến tư tưởng yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên là một thiết chế văn hóa bền vững, một biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết dân tộc, có chức năng giáo dục truyền thống yêu nước đối với các thế hệ người dân Việt Nam. Đây là tài sản vô giá của đất nước mà cho đến nay chưa có thiết chế văn hóa nào thay thế được.

Từ khi được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt đến nay, tỉnh Nghệ An đã đầu tư có trọng điểm các chương trình, dự án bảo tồn, tu bổ, chống xuống cấp các di tích bất động sản trong không gian Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên. Các dự án, công trình đã được triển khai thực hiện gồm lợp lại mái tranh các di tích theo định kỳ; tu bổ sân, nền, đường di tích; xử lý hệ thống thoát nước; cải tạo nâng cấp lưới điện bảo vệ; lắp đặt hệ thống phòng cháy, chữa cháy tự động; tôn tạo vườn cây trong khu di tích và trong khuôn viên bảo tàng, nhà tưởng niệm. Bên cạnh đó, công tác sưu tầm các tư liệu, hiện vật gốc có giá trị và áp dụng công nghệ, kỹ thuật số để lưu trữ, thuyết minh di sản cũng được triển khai hiệu quả. Nhờ đó, số lượng du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại di tích không ngừng tăng, nơi đây trở thành một địa chỉ giáo dục truyền thống yêu nước, truyền thống cách mạng của mọi người dân trên khắp mọi miền đất nước.

Tuy vậy, công tác quản lý bảo tồn di sản văn hóa vật thể/phi vật thể trong không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên còn gặp nhiều thách thức bởi di sản là một bảo tàng ngoài trời, các di tích bất động sản luôn mở cửa phục vụ nên cần được thường xuyên bảo quản, tu bổ theo định kỳ để đảm bảo gìn giữ nguyên trạng của di tích vừa phục vụ nhu cầu tham quan của du khách. Vấn đề đặt ra hiện nay là hầu hết các di tích bất động sản được làm từ vật liệu thô sơ như gỗ, tre, nứa, đất nện… trong môi trường khắc nghiệt nên quá trình bảo tồn, tôn tạo gặp nhiều khó khăn.

Ứng dụng công nghệ trong quản lý, bảo tồn, phát huy không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1943/QĐ-TTg ngày 27/11/2020 phê duyệt “Quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An”. Quy hoạch đã quy định các khu vực cần được bảo tồn nguyên trạng, khu vực được xây dựng, nâng cấp để phục vụ phát triển các dịch vụ du lịch. Để phát huy hiệu quả các giá trị của di sản theo định hướng Quy hoạch đã được phê duyệt, một trong những giải pháp hiệu quả là tăng cường ứng khoa học công nghệ vào quản lý, bảo tồn và phát huy không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên.

Ứng dụng phần mềm quản lý di sản

Đối với chức năng, nhiệm vụ của Khu di tích Kim Liên, phần mềm sử dụng quản trị gồm những module như: Quản lý giới thiệu các cụm di tích trong không gian văn hóa Khu di tích; Quản lý văn bản; Quản lý di vật, hiện vật gốc, công trình kiến trúc các di tích bất động sản tại cụm di tích làng Sen và cụm di tích Hoàng Trù; Quản lý nhân sự Khu di tích Kim Liên; Quản lý tra cứu hồ sơ tài liệu... Trên cơ sở hoạt động quản lý có thể sử dụng các kỹ thuật xây dựng phần mềm và ứng dụng có khả năng quản trị tập trung, cung cấp giao diện quản trị thân thiện, đảm bảo luôn theo dõi được hiệu suất, tình trạng hoạt động của hệ thống, các cảnh báo và thông báo để người quản trị vận hành có phản ứng kịp thời và phù hợp; bảo mật dữ liệu, phân quyền sử dụng, truy cập hệ thống ứng dụng… tương thích với hạ tầng kỹ thuật hiện có.

Quảng bá, hỗ trợ thuyết minh di sản

Ứng dụng công nghệ kỹ thuật số để quảng bá, hỗ trợ thuyết minh di sản nhằm giúp du khách trải nhiệm trực quan, sinh động các mốc lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh và gia đình của Người lúc sinh thời như ứng dụng thực tại ảo tăng cường (công nghệ tương tác 3D) để hỗ trợ trưng bày các hiện vật gốc có nguy cơ dễ bị hư hại ở các cụm di tích Làng Sen và cụm di tích làng Hoàng Trù. Công nghệ này không chỉ cho phép bổ sung thêm các thông tin khác nhau như văn bản, hình ảnh, âm thanh, video cho mỗi hiện vật mà còn có thể bổ sung thêm các hiện vật ảo vào trong không gian trưng bày thật với bố cục theo yêu cầu cụ thể để khách tham quan có thể tự do tìm hiểu về hiện vật. Cùng với đó, đầu tư xây dựng, lắp đặt lắp đặt hệ thống kỹ thuật số ứng dụng công nghệ Hologram và âm thanh đa chiều để thuyết minh về vùng đất, truyền thống văn hóa quê hương Nam Đàn và các hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời. Công nghệ này sẽ đem đến cho khách tham quan góc nhìn 3 chiều với hình ảnh sống động, tăng cường sự tượng tác giữa người xem và kịch bản thuyết minh.

Bảo tồn những yếu tố cấu thành di tích

Đối với những hiện vật gốc thì ngoài việc xử lý hóa chất, hoặc áp dụng kỹ thuật truyền thống để bảo quản khỏi sự tác động bởi môi trường, khí hậu và con người thì việc ứng dụng công nghệ in 3D tạo ra các bản sao từ hiện vật gốc để trưng bày cũng cần được quan tâm thử nghiệm. Đối với một số cấu kiện tại các di tích bất động sản dễ bị mối mọt, khó có khả năng phục hồi có thể thay thế bằng vật liệu in 3D. Đối với các cấu kiện như ngói, gạch lát nền, phù điêu, hoa văn, họa tiết… tại các di tích đình, nhà thờ họ có thể sử dụng công nghệ in 3D tạo khuân đúc theo bản gốc để thay thế trong quá trình tu bổ, phục dựng.

Xây dựng các sản phẩm du lịch thực tế ảo gắn với không gian văn hóa Khu di tích

Theo định hướng quy hoạch, không gian văn hóa Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên bao gồm các cụm di tích bất động sản và cây xanh, mặt nước, hệ thống núi non tạo nên cảnh quan thiên nhiên hài hòa. Đây là một lợi thế nổi bật để xây dựng sản phẩm du lịch thực tế ảo nhằm quảng bá di sản gắn với Danh nhân văn hóa thế giới Chủ tịch Hồ Chí Minh. Việc triển khai mô hình du lịch ảo sẽ đem lại nhiều giá trị như cho phép đính kèm các thông tin quảng bá những sự kiện, chương trình về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về các hoạt động văn hóa tại không gian văn hóa Khu di tích, giúp cho người xem dễ dàng tiếp cận và trải nhiệm.

Tài liệu tham khảo:

1. Sở VHTTDL tỉnh Nghệ An, số liệu bảo tồn, phát huy Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên.
2. Ngô Đức Thịnh (2004), Văn hóa vùng và phân vùng văn hóa Việt Nam, Nxb. Trẻ, tr.64.
3. Quyết định số 1943/QĐ-TTg, ngày 27/11/2020 phê duyệt “Quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt Khu lưu niệm Chủ tích Hồ Chí Minh tại Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An”...

ThS. Nguyễn Mạnh Cường
ThS. Nguyễn Văn Tường

(Tạp chí Du lịch số tháng 5/2022)