Lễ rước kiệu Bà trong lễ hội Bà Chiêm Sơn
Ngược dòng Thu Bồn trong một ngày xuân Nhâm Thìn, chúng tôi tìm về làng Chiêm Sơn, nơi lưu giữ những phong tục, tập quán và lễ hội, đình chùa về... Thần Nông và Mục đồng độc nhất Việt Nam. Với tâm thức của cư dân nông nghiệp, người dân Chiêm Sơn khi đến khai phá vùng đất này đã gửi gắm niềm tin vào tín ngưỡng dân gian, mong được mùa, ấm no, hạnh phúc.
Theo tài liệu còn lưu giữ tại dinh Bà làng Chiêm Sơn, ngay từ buổi đầu lập làng người dân đã dựng dinh thờ vị nữ thần ở Chiêm Sơn, tổng Mậu Hòa. Chuyện xưa kể rằng, một đêm trăng sáng, tám người chăn trâu từ làng Chiêm Sơn có ý định mang tảng đá hình người đàn bà (gọi là Bà Đá) về làng mình để thờ trong ngôi chùa sau các vị phật, nhưng vừa đi qua ngọn đồi Chiêm Sơn bỗng nhiên dây thừng khiêng bị đứt. Bà Đá rơi xuống bám chặt vào đất không thể nâng lên được nữa. Cho rằng Bà đã quyết định ở ngay đó, tám người liền xây dựng một ngôi miếu nhỏ lợp tranh tre để thờ, hướng ngôi miếu nhìn ra nơi mà họ tìm thấy tảng đá. Dân làng Chiêm Sơn cho rằng Bà Đá là một vị phúc thần luôn luôn phù trợ và tạo phúc cho dân làng, từ xưa đến nay đã nhiều lần làng Chiêm Sơn bị hạn hán nặng nề, côn trùng phá hoại mùa màng, người dân đến cầu khấn tại dinh Bà thì khỏi. Hiện nay, dinh Bà có một pho tượng cao khoảng 1m bằng đá sa thạch, tư thế ngồi tự nhiên, tai dài, đầu đội mũ, chân xếp bằng, mặc áo choàng vai, chung quanh vương miện có 7 đầu rắn thần. Tượng được tạc vào khoảng thế kỷ 18.
Trong lễ hội Bà Chiêm Sơn, lễ vật cúng tế do dân làng sắm sửa gồm cơm, thịt heo và trái cây, một con cua, một nhánh tỏi, một cây cải và một con chồn. Người dân nào có lòng thành thì dâng cúng một đĩa xôi và một con gà luộc. Sau lễ tế, toàn bộ các lễ vật được cúng tế đều trả lại cho dân trong làng và bắt buộc phải dùng hết trong ngày. Những người dâng lễ hầu hết là các bô lão có uy tín trong làng Chiêm Sơn, số lượng ban tế lễ từ 20 đến 30 người. Những ngày diễn ra lễ hội, dân làng không ai bảo ai, từ bô lão, đàn ông, đàn bà đến những đứa trẻ đều nô nức tham gia hội làng. Những con gà to khỏe nhất được tuyển chọn cho cuộc thi chọi gà. Những ông đồ trẻ viết câu đối chúc hội, cầu cho mưa thuận gió hòa… Đúng 7 giờ sáng ngày 12 tháng giêng, lễ rước sắc phong xuất phát từ bến Giá Ngự về dinh Bà. Lễ hội Bà Chiêm Sơn tổ chức tưng bừng đến hết ngày 12 tháng giêng với các nghi lễ truyền thống: rước kiệu Bà, lễ tế mục đồng và các trò chơi dân gian đặc sắc.
Trải qua bao thăng trầm, dinh Bà Chiêm Sơn và truyền thuyết về Bà vẫn được dân làng Chiêm Sơn gìn giữ như một bảo vật truyền thống. Trong tương lai, tỉnh Quảng Nam, huyện Duy Xuyên, xã Duy Trinh sẽ xây dựng tuyến tham quan văn hóa lịch sử để du khách đến thăm các di tích, trong đó có di tích dinh Bà Chiêm Sơn.
Bài và ảnh: Sơn Gia Phúc