Tôi chỉ biết ngửa cổ nhìn Everest với lời hẹn kiếp sau hoặc kiếp sau sau nữa con sẽ có mặt trên đỉnh để viếng thăm “ngài”. Kiếp này cứ hãy tạm chạy quanh khắp các quốc gia có phần lãnh thổ liên quan đến dãy Himalaya và đỉnh Everest đã. Đi khắp Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal, rồi đi dọc 6 quốc gia có dòng Mê Kông sinh ra từ các đỉnh tuyết sơn vĩnh cửu của Tây Tạng, tôi mới chợt nhận ra: cái ám ảnh bởi thiên nhiên kỳ diệu và lòng mộ đạo vô biên của người Tạng chắc sẽ đeo đẳng, trở đi trở lại trong tôi đến suốt đời. Người ta gọi Tây Tạng là “miền đất chư thiên”, “xứ sở thánh thần”, “thành phố ánh sáng”...
Sự khắc nghiệt đến tận cùng
Tôi bay từ TP. Hồ Chí Minh, sang Thẩm Quyến, ngược một lần cất cánh nữa tới Thành Đô (Tứ Xuyên - Trung Quốc); mãi rồi mới chuyển cái máy bay nữa… chếch mãi lên nóc nhà thế giới. Bay loằng ngoằng, vòng vèo và… tốn kém. Tuy nhiên, khi thiếu nữ Tạng lí lơi múa hát, rồi quàng cho mỗi du khách một chiếc khăn dài, trắng muốt tinh khôi (một biểu tượng chúc phúc của người Tạng), tôi rưng rưng xúc động. Có cảm giác, họ là tiên nữ đang bay lượn trong vũ trụ. Bao rề rà, đắt đỏ của “đường trời thiên lý” bỗng chốc đều tan biến. Chợt mỉm cười. Người ta thu tiền của mình, mình chỉ cần bay trên bầu trời tuyệt sắc này rồi thậm chí máy bay “cài số lùi” về lại Việt Nam cũng vẫn đã xứng đồng tiền bát gạo. Bởi sơn nữ Tạng đẹp quá, bởi tuyết dưới chân Himalaya kỳ lạ quá. Leo lên tàu bay, ngồi vài giờ ngắm các đỉnh tuyết sơn triệu triệu năm câm lặng giữa hoang vu, giữa những dòng sông băng bất tận hàng nghìn km, như thế chưa đủ sung sướng sao? Bên cạnh tôi, những người đàn bà Tạng âm u rền rĩ đọc kinh, tay lần tràng hạt giữa đỉnh trời bát ngát…
Ở Nepal, tôi thấy người ta còn thiết kế cả một chuyến bay chiêm ngưỡng nóc nhà thế giới Everest. Con chim sắt với cửa kính trong vắt tuồn đi trong sương mù, bay đến lúc mây hửng rồi lại lâm ly cảm khái từ trên đỉnh trời nhìn xuống đỉnh núi cao nhất quả đất đang lộng lẫy giữa nắng vàng in vào tuyết trắng. Bạn sẽ được bay qua thiên nhiên lạ lùng, màu nhiệm, như một cõi của thánh thần. Điều thú vị hơn, là bạn được bay bằng chuyên cơ của Hãng hàng không Đức Phật (Air Buddha), đi trên đại lộ Niết Bàn. Ngẫm vậy, tôi vỗ vai người bạn đồng hành: mình mua cái vé máy bay đi Tây Tạng, vừa được ngắm Himalaya và Everest từ trên cao, vừa được chìm mình trong thế giới của 16.000 đền đài tu viện, của những hồ xanh như thiên đường và lòng mộ đạo vô biên của những cư dân dũng mãnh ở nơi cao nhất hành tinh.
Khi tiếng hát buông lơi bay lượn cùng khăn trắng chúc phúc và bốn bề mây trinh tuyết trắng vừa dứt, thì sân bay “chuồng gà” của Tây Tạng đã hiện ra. Sông Áp lục (Yarlung Tsangpo) xòe ra các đường nước xanh lơ, chúng còn sót lại chút tốt tươi giữa rợn ngợp sa mạc cát mênh mông xám ngoét. Có cảm giác, chỉ vài chớp mắt nữa thôi, cát và đá của sa mạc bất tận kia sẽ hút hết sạch nước của con sông đang chảy như mấy sợi gân xanh trên cơ thể nó. Sân bay Lhasa ở thủ phủ Tây Tạng được ví như cái chuồng gà vuông vắn, các nan bê tông nhỏ xíu giữa thung lũng trơ đá xám, xa xa là tuyết trắng kéo mãi về chân trời…
Những ngày ở Tây Tạng, tôi luôn có cảm giác sự sống của mình đang cạn dần, bởi hội chứng độ cao do không khí loãng. Đau đầu, chóng mặt, người bồng bềnh không biết ngày hay đêm, khó ngủ nhưng hễ chợp mắt là mộng mị miên man. Đôi lúc cố gặng sức, thở lấy một hơi trên đỉnh đèo Campala ở vào hàng cao nhất thế giới. Thở được rồi, tay cầm bình oxy mà vẫn không dám tin đức Phật còn cho mình được thở thêm một lần nữa để… tìm đường về quê mẹ. Trên xe có bao nhiêu người là có bấy nhiêu bình oxy (như phao cứu sinh với người đi tàu thủy!). Trong khách sạn, phòng nào cũng có đủ bình oxy cho mỗi vị khách. Trên bàn nào cũng có lọ nước hoa hồng, rồi các loại thuốc chống lại hội chứng độ cao. Tuy nhiên, cảm giác “xốc độ cao” đó vẫn không sợ bằng việc ngày này ngày khác cứ đi miết trong sa mạc mênh mông. Nhìn ngay rìa cung điện nổi tiếng ở Shigates rồi Lhasa, chỗ nào cũng thấy đá lớn đá bé chồm hổ, đá to như gian nhà như chỉ chờ cơ hội để lăn mình phá hủy tất cả. Đá nào cũng xám gan gà. Trời nắng như các phiến đá sắp nổ tung, song không khí thì chỉ 3-4oC. Môi ai nấy đều nứt nẻ như cái ruộng cày. Đền đài, thành quách ở Tạng, kể cả cung điện Di sản Văn hóa thế giới ở nơi cao nhất quả đất Potala (cao 13 tầng với 1000 phòng ốc) ở Lhasa, cũng luôn là những “tổ chim tổ kiến” khảm mình vào vô cùng vô tận núi đá và núi tuyết. Thiên nhiên khắc nghiệt và chế ngự tất cả ở nơi này. Con đường từ Lhasa sang Shigate dài 300km, toàn đèo dốc khiếp vía, tuyết trắng nhức mắt, sự hiểm nguy lên đến tận cùng.
Sắc màu tiên cảnh
Khi những hồ nước trong xanh hiện ra, trong chúng tôi ai cũng vỡ òa sung sướng. Bù lại sự khắc nghiệt đến tận cùng chúng tôi gặp sắc màu tiên cảnh. Có lẽ thế giới này rất khó để người ta có thể bắt gặp những cái hồ xanh như Yamdrok- tso mang hình con bọ cạp uốn lượn quanh các đỉnh đèo và hoang mạc nối thủ phủ Lhasa với thành phố cổ kính đông dân thứ nhì Tây Tạng - Shigates. Rộng cả nghìn km2 vuông, dài dằng dặc, hồ Yamdrok- tso cứ xanh như miếng ngọc bích khổng lồ. Xanh như không có thật trên đời. Nhiều người đã phải nhao xuống sát mép nước để sờ vào hồ xanh xem nó là nước hay ngọc bích của thượng đế đánh rơi. Không ít nhà khoa học đã mang nước ở hồ này về xét nghiệm xem nó chứa cái gì mà xanh đến thế (người ta nghi là vì chứa quá nhiều chất ma-giê nên nước của hồ Yamdrok- tso hầu như không sử dụng trong sinh hoạt của người dân được). Có người bảo, hồ trong vắt, hồ xanh là do da trời ven đỉnh núi cao vào hàng nhất nhì ba của cả thế giới nó xanh thăm thẳm, xanh ngăn ngắt, xanh lộng lẫy và diệu kỳ quá. Da trời in vào thành miếng ngọc bích hồ Con Bọ Cạp. Nhưng chả phải, bởi đợi đến lúc trời hết xanh, nhưng nước vẫn cứ xanh. Tuyết trắng in sắc tinh khôi xuống mặt hồ, khiến nó càng như xanh hơn. Đây là hồ nước ngọt nằm ở nơi cao nhất thế giới. Đúng là một biển nước ngọt. Giữa khô khát tột độ, khắc nghiệt hãi hùng đó, băng đăng vĩnh cửu tan chảy ra thành hồ nước ngọt mênh mông. Vì sao, ở Tây Tạng lại có những hồ nước mặn rộng như… biển. Hai hồ của Thánh Thần (tên gọi do người Tạng đặt), ở tít tịt nóc nhà thế giới, mà nước hồ lại mặn rộng lớn đến mức, hễ ai có mặt đều phải xem lại kiến thức hiểu biết lâu nay của mình… Có lẽ, thế giới này không phải chỉ có 5 châu 4 biển đâu mà phải cộng thêm hai hồ nước mặt của Tây Tạng nữa thành có 6 biển! (Nam-tso là hồ nước mặn cao nhất thế giới rộng… như biển, tới 1.940km2!; bên cạnh các hồ thiêng khác như Rakastal, Manasarovar, là nơi hành hương tuyệt bích và tối linh thiêng của người Tạng).
Bài học về đức tin
Thiên nhiên Tây Tạng dễ làm người ta choáng ngợp. Bạn vừa ngất xỉu trên đỉnh đèo vào loại cao nhất thế giới, khoảng 5.200m so với mặt nước biển; bạn lại chìm đắm trong cảm giác thần tiên ở hồ Con Bọ Cạp, rồi Rakastal, Manasarovar; vừa ngơ ngác trước am thất lạ lùng, nhỏ bé, đắp đất, dựng đá của một vị đạo sỹ tham thiền kính Phật, lại trầm trồ lạc vào cung điện Potala hơn 1.000 phòng với những pho tượng bằng vàng ròng mà mỗi ngày Phật tử lại đem vàng lá ra dát mãi cho ông bà tượng “vĩ đại” thêm theo đúng nghĩa đen. Thiên nhiên kỳ diệu và cực kỳ khắc nghiệt ở Tạng đã khiến con người nơi này dũng mãnh hơn, đắm đuối hơn với niềm tin tôn giáo. Khi mà Hà Nội là 21 giờ khuya, thì trên nóc nhà thế giới Lhasa vẫn chói chang nắng nỏ. Người ta ở sa mạc khô cằn, không có gỗ, không có củi, phải nhặt phân bò về làm chất đốt. Họ sống cho kiếp phận của họ, chấp nhận mọi khổ đau để hướng tới niềm kính Phật, hướng tới một kiếp sau như họ hằng mong nước.
Lịch sử Tây Tạng từng ghi nhận: có vị thánh tăng vừa đi vừa quỳ lạy đấng tối cao theo kiểu cứ 3 bước lại một lần nằm rạp để toàn bộ 5 vị trí dọc cơ thể mình áp xuống mặt đất, mặt đá, xuống mưa tuyết dọc đường hành hương (nguyên tắc tam bộ nhất bái để ngũ thể nhập địa); ông đã đi suốt mấy chục năm trời, vượt qua 2.500km theo cách đó để đến được đỉnh núi thiêng Ngân Sơn. Chúng tôi gặp nhiều người Tạng quỳ lạy như thế, họ cứ miệt mài nằm rạp xuống rồi lại đứng dậy, lại nằm rạp. Quần áo họ rách bươm.
Để rồi, cả hội chứng độ cao chết đi sống lại, cả vẻ đẹp kỳ diệu của thiên nhiên và bản sắc con người mộ đạo xứ Tạng, đều là những thứ đã gặp là không thể nào quên.
Bài và ảnh: Đỗ Doãn Hoàng