Tản mạn Vân Đồn

Vân Đồn - thương cảng xưa sầm uất

Các bến bãi thương cảng cổ Vân Đồn: Cái Làng, Cống Cái, Con Quy, Cái Cổng, Cống Yên, Cống Hẹp, Gạo Rang, Cống Đông… nằm ven những lạch nước sâu, rộng và lặng song, được gọi là sông nhưng là những dải đất chạy song song với nhau, tạo ra những dòng nước biển lớn rộng: sông Mang, sông Cống Đông, sông Voi Lớn... Con người đã có mặt ở đây từ rất sớm còn để lại những di chỉ khảo cổ có mật độ đậm đặc. Hang Soi Nhụ là một di chỉ thuộc trung kỳ đồ đá mới, trước cả văn hóa Hạ Long.

Tên Vân Ðồn có nguồn gốc từ tên núi Vân (núi có mây phủ) ở làng Vân (nay thuộc xã Quan Lạn) nằm trong tuyến đảo ngoài Vân Hải. Do ở cửa ngõ vùng quần đảo hiểm yếu nên năm 980 ở đây đã có đồn Vân. Trấn giữ vùng biển Đông Bắc là quân đội nhà Tiền Lê. Sang triều Lý năm 1149, vua Lý Anh Tông chính thức lập trang Vân Ðồn. Từ đó, Vân Đồn thành thương cảng đầu tiên của nước Đại Việt giao thương với các nước trong khu vực Đông Á và quốc tế như: Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia...  sầm uất thịnh vượng suốt ba triều đại là: Lý -Trần - Hậu Lê (Lê sơ). Đến thời nhà Mạc mới bị suy thoái và quên lãng.

Thương cảng Vân Đồn là cảng ngoại thương đầu tiên của Việt Nam được thành lập vào năm 1149 thời Lý Anh Tông. Dấu tích về quy mô to lớn còn nằm rải rác trên suốt một dải đảo từ Cống Đông, Cống Hẹp, Cống Yên, Quan Lạn, Minh Châu...

Thương cảng Vân Đồn chứa đựng nhiều di tích, dấu ấn nhà Trần về chiến công hiển hách chống Nguyên. Rất nhiều đền, đình, miếu ở Quan Lạn, Cái Rồng vẫn được xây dựng và tu sửa. Trận Vân Đồn năm 1288 trên dòng sông Mang gắn liền với tên tuổi danh tướng Trần Khánh Dư, góp phần quan trọng vào chiến thắng trận Bạch Đằng lừng lẫy năm 1288. Các bến thuyền cổ trung chuyển hàng hóa gồm hương liệu, gốm sứ, lâm thổ sản dọc ven sông Bạch Đằng, Cửa Lục cho tới các đảo Cống Đông, Quan Lạn. Tại đảo Cống Đông, Ngọc Vừng... còn dấu ấn về giao thương, buôn bán bên cạnh dấu tích các công trình kiến trúc Phật giáo quy mô thời Trần như chùa, tháp, bia đá, chân kê cột...

Vân Đồn xưa có nhiều rừng nguyên sinh. Rừng trên đảo có nhiều lâm sản quý, nhiều loại gỗ quý như: lim, táu, nghiến, mun, ngát, giổi... nhưng đang cạn kiệt do tốc độ khai thác quá lớn. Gỗ mần lái là lâm sản đặc hữu. Đình làng Quan Lạn được làm hoàn toàn từ loại gỗ này. Rừng đảo có nhiều chim thú quý: khỉ lông vàng, voọc quần đùi, vẹt đầu bạc, đại bàng đất, công, trĩ, hươu sao..., nhiều loài đã được ghi vào sách đỏ thế giới. Rừng Ba Mùn - một khu rừng nguyên sinh - từng được quy định là vườn quốc gia nhưng sau bị xóa tên vì dân khai thác bừa bãi. Để thay thế và nâng cấp phạm vi bảo vệ nguồn sinh quyển quý hiếm, Chính phủ quy định toàn bộ rừng nguyên sinh trên các đảo vùng vịnh Bái Tử Long (kể cả các đảo thuộc TP. Cẩm Phả và TP. Hạ Long) mới được gọi là vườn quốc gia, đó là vườn quốc gia Bái Tử Long.            

Dù tổng diện tích chỉ trên 15.000ha nhưng Vườn quốc gia Bái Tử Long có đủ ba hệ sinh thái cơ bản: rừng trên cạn, đất ngập nước và biển, với diện tích đủ lớn cho các khu hệ động, thực vật rừng - biển sinh sôi, phát triển. Tới đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những dãy đảo chạy dài hai bên lạch biển. Những cánh rừng nhiệt đới nhấp nhô tầng tán phủ kín trên sườn núi. Các hang động khổng lồ trong lòng núi đá vôi. Những động thực vật quý hiếm được ghi trong sách Đỏ Việt Nam 2007.

Kinh nghiệm chia sẻ cùng du khách

Bạn có thể đến Vân Đồn bằng tàu thuyền hoặc đi xe khách, xe taxi, xe ôm từ Bãi Cháy. Về đây là về nơi có nhiều núi đá, núi đất và những cánh rừng nguyên sinh trên biển. Những bãi cát trắng mịn lý tưởng, phần nhiều còn hoang sơ. Không gian yên tĩnh, thoáng đãng, trong lành. Rất thuận tiện cho việc nghỉ dưỡng dài ngày hay nửa buổi.

Nếu thời gian quá ngắn độ vài ba tiếng, bạn có thể thăm chùa Cái Bầu, ở gần khu du lịch Bãi Dài. Với vị trí lưng tựa núi, mặt hướng ra biển, đây là ngôi chùa có vị trí vào loại đẹp nhất trong hệ thống chùa Việt Nam. Nơi có thiền viện Trúc Lâm Giác Tâm, một trong hai thiền viện Phật giáo Quảng Ninh. Chùa tọa lạc trên một ngọn đồi thoáng đẹp và mơ mộng. Sau khi lễ chùa, bạn ra Bãi Dài, một bãi tắm khá lý tưởng trải dài gần hai cây số được chia làm ba khu với đầy đủ công đoạn dịch vụ đáp ứng yêu cầu của bạn.

Nếu có điều kiện lưu trú hàng tuần hoặc lâu hơn, bạn du ngoạn trên thuyền, thả hồn vào không gian bao la, thơ mộng của biển, màu xanh mượt, hiền hòa của núi rừng và ngắm nhìn, tìm hiểu, quan sát tận mắt hệ động thực vật phong phú trải khắp vịnh Bái Tử Long. Đừng quên cùng người dân nơi đây thăm hệ thống hang động với muôn hình thù kỳ ảo nằm trong những dãy núi giữa biển.        Nếu đến Vân Đồn với mục đích nghỉ dưỡng và tắm biển, chắc chắn bạn sẽ thoải mái. Vân Đồn còn được ghi tên trong danh sách những vùng biển có nhiều bãi tắm tự nhiên, sạch đẹp ở khu vực các tỉnh phía Bắc. Bãi nào cũng thật sự hấp dẫn, phần lớn còn hoang sơ với cát trắng muốt và nước biển xanh ngắt như: Bãi Dài, Quan Lạn, Minh Châu, Bản Sen, Ngọc Vừng, Cống Tây… Vân Đồn còn có nguồn hải sản vô cùng dồi dào, phong phú. Chỉ tính riêng ốc, ngao, sò… bạn có thưởng thức hàng tuần cũng không hết các loại. Những loài hải sản ngon như: ngán, tu hài, cầu gai, sá sùng, tôm he, cua, ghẹ, ngọc trai, bào ngư... có rất nhiều và bày bán tại các chợ trong huyện Vân Đồn. Cá cũng rất nhiều loại nổi tiếng lâu đời như: song, ngừ, chim, thu, nhụ, đé, cá mực, cá mú, cá trai…

Đến Vân Đồn, bạn còn được tham quan các điểm du lịch sinh thái và du lịch tâm linh nổi tiếng khác như: cụm di tích đình - chùa - miếu tại Quan Lạn, chùa Cái Bầu, đến thờ Trần Khánh Dư, đền thờ Lý Anh Tông (vị vua đã cho lập thương cảng Vân Đồn - hiện đang ở khu trung tâm thị trấn Cái Rồng).…

Đến Vân Đồn hôm nay, bạn sẽ nhận thấy sự thay da đổi thịt của huyện đảo. Cây cầu lớn nối Vân Đồn với TP. Cẩm Phả. Những con đường rộng rãi ngang dọc các đảo lớn nhỏ. Bến tàu thuyền các đảo Cái Rồng, Ngọc Vừng, Quan Lạn được đầu tư, xây dựng mới. Các tuyến xe khách liên tỉnh, liên huyện, liên xã hoạt động liên tục, giúp đời sống nhân dân địa phương nâng cao hơn và đáp ứng kịp thời nhu cầu đi lại của dân và du khách. Vân Đồn đã hình thành những khu phố sầm uất khiến kẻ xa về phải ồ lên kinh ngạc...

Hiện tại, Vân Đồn đang được Trung ương và địa phương ưu tiên phát triển kinh tế biển, quyết định xây dựng thành khu du lịch sinh thái và khu vui chơi giải trí quy mô bề thế, hoành tráng. Tương lai, sẽ có một khu casino và sân bay đẳng cấp quốc tế tại Vân Đồn.

Trần Tâm

(Tạp chí Du lịch)