Đất nơi đây ngập sâu chừng vài mét, đan xen là các dãy núi đá vôi cao trung bình từ 200 – 300m. Ở giữa chân cách dãy núi và vùng đất trũng ngập nước còn xen kẽ một số đồi đá vôi cao khoảng 50m.

Theo khảo sát ban đầu của các nhà khoa học, rừng Vân Long có 457 loại thực vật bậc cao, đặc biệt có 8 loại được ghi trong sách đỏ Việt Nam như lát hoa, tuế lá rộng, sắng, bách bộ, cốt toái bồi, mã tiền hoa tán… Về động vật có 39 loài, trong đó có 12 loài quý hiếm như voọc quần đùi trắng, gấu ngựa, sơn dương, cu ly lớn, cầy vằn, báo gấm, khỉ mặt đỏ, báo hoa mai. Riêng loài bò sát có 9 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam như trăn đất, kỳ đà hoa, rắn hổ chúa, tắc kè, rắn ráo trâu, rắn hổ mang, rắn cạp nong… Vân Long có khả năng sẽ hình thành một vườn chim với 62 loài, 32 họ.

Không chỉ là khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước, Vân Long là một vùng du lịch tuyệt đẹp với nhiều hang động độc đáo có giá trị phát triển du lịch sinh thái như hang Bóng dài hơn 100m, trong lòng hang nhẵn bóng; hang Thui Thó cao 12m, rộng 12m, dài 30m, có cửa hình vuông, ngay cửa hang có nhũ đá buông xuông như bức rèm đá; hang Duối 4 tầng, muốn lên các tầng này phải leo lên cây duối mọc ở trước cửa hang; hang Đá Đỏ ở lưng chừng núi, có thể chứa được vài trăm người; hang Cánh Cổng ở bên trong một trái núi trông như cánh cổng thiên nhiên mở ra để đón chào du khách; hang Oản có dòng nước trong xanh thông ra tận sông Đáy…

Đẹp nhất là hang Cá ở dưới chân dãy núi Hoàng Quyển, dài 250m rộng 10m. Trong hang có rất nhiều cá trê, cá rô và cá quả. Cửa hang được chắn bởi những khối đá to lớn, nặng hàng chục tấn. Hang được cấu tạo nửa chìm nửa nổi, nước trong xanh, trần hang là những vòm thạch nhũ rủ xuống, lấp lánh muôn hình, muôn vẻ.

Kẽm Chăm giữa hai dãy núi cao chót vót, dài đến vài trăm mét. Mùa hè gió thổi mát mẻ, góp phần giữ cân bằng môi trường sinh thái cho con người. Tại núi Mèo Cào có vách đá dựng đứng nhưng có nhiều vết lồi lõm giống như mèo cào. Ở sườn núi có đền Mẫu, được xây dựng theo thế chữ�“tam”, ba toà, tam cấp thẳng đứng theo sườn núi. Đền này thờ “Tứ vị Hồng Nương”, là bốn nữ tướng từng theo Hai Bà Trưng đánh giặc Hán, hiện vẫn được thờ phụng như những thành hoàng.

Vân Long còn có nhiều chùa thờ phật. Đặc biệt, chùa Thanh Sơn nằm sâu trong hang động như một nhà vòm và các tượng phật được sơn son thếp vàng lộng lẫy.

Vân Long có thể tổ chức loại hình du lịch sinh thái rất tốt, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan và nghiên cứu.

Hiện nay, nằm kề khu bảo tồn Vân Long là khu dịch vụ du lịch Vân Long (Vân Long Resort) do Công ty Dịch vụ Du lịch Thảo Sơn đầu tư xây dựng. Vân Long Resort kết hợp hài hoà giữa các kiểu kiến trúc phương Tây hiện đại với kiểu kiến trúc Á Đông, đặc biệt là kiến trúc của cố đô Huế tạo nên một quần thể đẹp đầy ấn tượng. Đây là nơi dừng chân nghỉ ngơi, giải trí lý tưởng đối với du khách yêu thích thiên nhiên kỳ thú hoang sơ của khu bảo tồn ngập nước Vân Long.

                                                         Bài và ảnh: MINH ĐẠT