 |
|
Hoa ban |
Lễ hội Xên mường thường diễn ra khi mùa hoa ban nở trắng núi, trắng rừng. Đó là vào khoảng tháng 2 âm lịch. Thời tiết nắng ấm, trên nương rẫy lúa chiêm xanh mơn mởn. Nơi diễn ra lễ hội Xên mường thường là đầu nguồn sông suối, nơi cung cấp nước cho toàn mường hoặc khu rừng cấm của mường, nơi có gốc cây đa to nhất.
Tùy theo lễ hội nhỏ hay lớn mà người ta mổ thịt từ 2 - 4 con trâu mộng để hiến sinh. Số trâu này do người dân toàn mường đóng góp. Trâu đem hiến tế là do Mo Nghè đi tìm, ông muốn con nào thì chỉ con đó, không cần biết trâu của nhà ai. Mở đầu lễ hội Xên mường bằng đám rước từ nhà ông Tạo mường ra nơi làm lễ. Dẫn đầu đám rước là các vị chức sắc trong mường với trang phục đẹp may bằng the, lụa; có cờ, lọng, chiêng trống, kèn, sáo, nhị đi kèm. Tiếp đến, các cụ già đội khăn đỏ, mặc áo tơ tằm vàng, quần chàm sẫm, thắt lưng xanh. Một số cụ mang theo cả cung nỏ. Con trâu mộng to béo, được tắm rửa sạch sẽ, da đen bóng được dắt theo, đôi sừng trâu bọc giấy màu lấp lánh. Ở giữa trán và hai bên mông trâu có dán giấy trắng cắt hình hoa lan to như miệng bát. Đi sau cùng là những chàng trai trong bản, mặc áo đỏ viền xanh, quần vàng, đội mũ chóp sơn dầu, chân quấn xà cạp đen đến tận đầu gối, đeo gươm hoặc giáo bên vai.
Tại nơi diễn ra lễ hội, thầy Mo mường với áo thụng xanh, mũ đuôi én đỏ, quần chàm, đi hài, bước ra trước hương án làm lễ cầu thần. Lát sau, thầy Mo mường cầm chiếc chuông nhỏ rung lên một hồi báo hiệu là đã cáo thần xong và lệnh cho dắt con trâu mộng ra làm lễ hiến sinh. Trâu được làm thịt, luộc chín bày ra 3 mâm cỗ cúng với gạo và rượu. Thầy Mo mường khấn 7 lần, mời các vị thần, các vị tổ tiên về dự lễ và phù hộ cho dân mường được ấm no, sung túc, an vui. Sau phần cúng lễ, dân mường đến dự sẽ ngồi vào mâm ăn cơm chung. Có điều dễ thấy là chỉ có nam giới mới được dự lễ ăn cơm chung, mỗi gia đình đại diện một người. Trước khi ăn, Mo mường phải cúng một lần nữa. Chủ mường và các Tạo mường lần lượt đi chúc các mâm, mỗi mâm họ uống một hớp rượu, ăn một miếng thịt rồi mới ngồi vào mâm của mình. Phụ nữ không được dự, họ chỉ ăn cơm ở nhà rồi đến bãi tham gia các trò chơi.
Phần hội trong lễ hội Xên mường gồm các trò chơi tập thể của thanh niên trên bãi đất trống. Nơi này tổ chức múa xòe quanh chỗ mổ trâu theo nhịp chiêng trống. Nơi khác có trò chơi leo cột mỡ, đi cầu treo… Những đứa trẻ chơi trò “tót-má-lẹ”, một trò chơi đánh đáo ở rẻo cao. Các cô gái ném còn - sứ giả của hạnh phúc lứa đôi. Các chàng trai đua tài đánh trống, khua chiêng.
Minh Anh