Gìn giữ và phát huy các giá trị di sản khu vực Công viên địa chất núi lửa Krông Nô – Đắk Nông

Là một phần của cao nguyên M’Nông nên thơ, hùng vĩ, CVĐCNL Krông Nô - Đắk Nông là nơi hội tụ các giá trị tiêu biểu về địa chất địa mạo, khảo cổ, văn hóa và đa dạng sinh học đặc trưng của khu vực.

Các giá trị về địa chất, địa mạo

Điểm đặc biệt nhất trong khu vực CVĐCNL Krông Nô - Đắk Nông là hệ thống hang động trong đá bazan, phân bố ở khu vực Đray Sáp - Chư R’Luh, được phát hiện từ năm 2007. Hệ thống hang động núi lửa này đã được Hiệp hội Hang động Núi lửa Nhật Bản xác lập kỷ lục Đông Nam Á về cả quy mô, độ dài và tính độc đáo. Trong các hang động còn ẩn chứa nhiều điều bí mật về cơ chế thành tạo, các tổ hợp khoáng vật, đa dạng sinh học và di chỉ khảo cổ…

Trong khu vực công viên địa chất còn có các di sản địa kiểu cổ sinh như các hóa thạch cúc đá, các khuôn cây trong đá bazan; có các dãy núi cao phân bậc địa hình, các hồ nước tự nhiên đầy thơ mộng như hồ Ea Snô, hồ Trúc, hồ Tây..., các miệng núi lửa độc đáo và đặc trưng như Chư R’luh, Nâm Kar, Ea Tling.... và hệ thống các thác nước đẹp, hùng vĩ như thác Gia Long, thác Trinh Nữ, Dray Sáp...

Bên cạnh đó, CVĐCNL Krông Nô - Đắk Nông còn đa dạng và phong phú các mỏ và điểm quặng khoáng sản bauxit, antimon, thiếc sa khoáng, puzơlan, đá quý và đặc biệt là đá bán quý opal - chalcedon kích thước lớn.

Các giá trị về khảo cổ

Các phát hiện về di chỉ khảo cổ người tiền sử sinh sống trong khu vực hang động núi lửa của CVĐCNL Krông Nô – Đắk Nông đã thu hút sự chú ý của rất nhiều nhà nghiên cứu, du khách trong và ngoài nước. Kết quả nghiên cứu bước đầu cùng với việc thu thập các di vật khảo cổ có mật độ khá dày đặc, ghi nhận đây là dấu tích văn hóa của cư dân hậu kỳ Đá mới và sơ kỳ Kim khí, có niên đại từ 6.000 - 3.000 năm cách ngày nay. Các di vật khảo cổ được phát hiện bao gồm đồ đá, đá nguyên liệu và các công cụ đá hình đĩa, rìu ngắn, công cụ mảnh tước, phiến tước, hòn ghè, hòn kê, hòn mài...

Về đồ gốm thì có rất nhiều loại vật dụng, với độ dày, mỏng khác nhau được làm từ đất sét pha cát, hạt nhỏ, nặn bằng tay. Hoa văn trên các mảnh gốm khá sắc nét và đa dạng như chấm gạch, gạch vải, vặn thừng… Ngoài ra, còn có xương động vật, các mảnh xương ống của động vật, không loại trừ có cả xương của người tiền sử. 

Các giá trị về văn hóa

CVĐCNL Krông Nô – Đắk Nông còn là khu vực có bề dày văn hóa, lịch sử, với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể sẵn có như: Không gian Văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên - Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; Di tích cấp quốc gia đặc biệt Đường mòn Hồ Chí Minh; và 5 di tích cấp quốc gia khác như: Di tích lịch sử địa điểm Ngục Đắk Mil, Di tích lịch sử Căn cứ kháng chiến B4 – Liên tỉnh IV, Di tích lịch sử lưu niệm N’Trang Gưh, Di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng Đồi 722 – Đắk Sắk, Địa điểm bắt liên lạc khai thông đường Hồ Chí Minh đoạn Nam Tây Nguyên đến Đông Nam Bộ.

CVĐCNL Krông Nô – Đắk Nông là nơi giúp du khách trải nghiệm đời sống tinh thần đa dạng, phong phú của phần lớn các dân tộc trên địa bàn tỉnh, thể hiện rõ nét qua các tín ngưỡng dân gian, các nghi lễ, lễ hội, ngữ văn dân gian, nghệ thuật diễn xướng, các trò chơi dân gian... Tiêu biểu trong số đó là Sử thi (Ot N’drông) của người M’Nông – Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia cần được gìn giữ, bảo tồn và phát huy.

Các giá trị về đa dạng sinh học

Khu bảo tồn thiên nhiên Nâm Nung, Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng, rừng đặc dụng - cảnh quan Đray Sáp và một phần phía Nam của Vườn quốc gia Yok Đôn (xã Ea Pô, huyện Cư Jút) là những nơi lưu giữa các giá trị đặc trưng về đa dạng sinh học của khu vực CVĐCNL Krông Nô – Đắk Nông.

Hệ thống động thực vật trong Công viên địa chất rất phong phú, nhiều giống, loài quý, hiếm, trong đó nhiều loài có tên trong sách Đỏ Việt Nam và thế giới như: voi, hổ, bò rừng và nhiều loài linh trưởng (voọc đen má trắng, chà vá chân đen, bò sát, chim Hồng Hoàng, gà tiền mặt đỏ)...; sồi ba cạnh, đỉnh tùng, sao, trắc, giáng hương, căm xe... Đây là tiềm năng to lớn để Công viên địa chất phát triển các mô hình du lịch sinh thái, thám hiểm, nghiên cứu về đa dạng sinh học... thu hút nhiều nhà khoa học cũng như du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghiên cứu.

Với các giá trị tiêu biểu nêu trên, có thể nhận thấy CVĐCNL Krông Nô – Đắk Nông là tải sản vô cùng quý giá, không chỉ của cộng đồng các dân tộc tỉnh Đắk Nông mà còn của Việt Nam và của nhân loại. Việc xây dựng thành công danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO cho khu vực núi lửa Krông Nô là một hướng đi đúng đắn của địa phương để gìn giữ và phát huy các giá trị di sản; đồng thời, góp phần phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững.

          ThS. Trần Nhị Bạch Vân