Cao nguyên đá Đồng Văn nằm ở độ cao trung bình 1.000 – 1.600m so với mặt biển, trải dài qua địa bàn 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc của tỉnh Hà Giang. Đây là một trong những vùng đá vôi đặc biệt, chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về lịch sử phát triển của vỏ trái đất; được Hội đồng tư vấn Mạng lưới Công viên Địa chất Toàn cầu (GGN) của UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu về các giá trị địa chất khoáng sản, tài nguyên môi trường và bản sắc văn hóa.
Người ta nói Cao nguyên đá Đồng Văn như một bức tranh thiên nhiên đa màu, thể hiện ở việc mỗi mùa qua nơi đây lại có một loài cây đặc trưng mang màu sắc khác nhau, nhưng đều hết sức nổi bật và quyến rũ. Mùa xuân được coi là mùa đẹp nhất ở Đồng Văn khi những vạt hoa đua nhau khoe sắc khắp trên những triền đá tai mèo nhọn hoắt. Những cánh đồng hoa làm khung cảnh thiên nhiên cao nguyên đá vốn lạnh lẽo biến thành một bức tranh tuyệt mỹ rực rỡ sắc màu: màu vàng của nắng, màu xanh non của ngô, lúa, màu tím của hoa tam giác mạch và màu xanh đậm của rừng sa-mu sừng sững giữa đất trời.
Đến với Hà Giang, du khách không thể bỏ qua làng văn hóa du lịch Lũng Cẩm (xã Sủng Là, huyện Đồng Văn). Đây là nơi cư trú của hơn 60 hộ đồng bào dân tộc Mông sinh sống lâu đời trong những ngôi nhà trình tường cổ và cũng là nơi có những thảm hoa tam giác mạch đẹp nhất Hà Giang. Những mái nhà được lợp bằng ngói âm dương, cùng với thời gian, những lớp rêu xanh bám đầy trên mái ngói thể hiện sự trường tồn, thách thức với thời gian. Đến đây, du khách còn có thể ghé thăm chợ phiên Sủng Là, đậm hương sắc vùng cao phía Bắc của bà con dân tộc Mông, Lô Lô họp vào các sáng chủ nhật. Từ trên cao nhìn xuống, Sủng Là nằm giữa những dãy núi đá tai mèo nhấp nhô, những ngôi nhà tường trình nằm im lìm trong nắng. Người Hà Giang còn gọi Sủng Là là “ốc đảo” bởi nơi đây vốn là thung lũng nằm gọn trong cao nguyên đá Đồng Văn. Với công chúng yêu thích nghệ thuật thì đây chính là nơi chọn làm bối cảnh cho bộ phim nổi tiếng “Chuyện của Pao”.
Khu di tích văn hóa nghệ thuật lịch sử Nhà Vương thuộc xã Sà Phìn - huyện Đồng Văn là công trình độc đáo có một không hai, được xây dựng từ đầu thế kỷ 20. Khu dinh thự là sự hòa quyện tinh tế giữa phong cách kiến trúc cổ Trung Hoa đời Mãn Thanh với kiến trúc Pháp và dân tộc Mông. Dinh thự Họ Vương được công nhận di tích quốc gia, đã được trùng tu lại và trở thành một điểm nhấn độc đáo trong chuyến du lịch đến cao nguyên đá Đồng Văn.
Phố cổ Đồng Văn được hình thành cách đây hơn một thế kỷ, với những nét kiến trúc đặc trưng của đồng bào vùng cao với nhà trình tường, mái ngói âm dương, nền lát đá, với hơn 40 ngôi nhà nằm xếp vào nhau. Toàn bộ những ngôi nhà cổ này đều được xây dựng không dưới 100 năm, và thậm chí còn có những ngôi nhà gần 200 năm tuổi, trong đó ngôi nhà của dòng họ Lương được xác định là lâu đời nhất. Những đêm rằm, toàn bộ dãy phố được thắp sáng bằng những chiếc đèn lồng đỏ với nhiều kích cỡ, phục vụ ẩm thực và các hoạt động văn hóa khác.
Cột cờ Lũng Cú là điểm du lịch mang ý nghĩa thiêng liêng, tồn tại trong tâm thức người Việt như một biểu tượng về chủ quyền quốc gia. Đứng trên đỉnh Lũng Cú, có thể nhìn bao quát quanh cảnh hùng vỹ xung quanh.
Nằm trên con đường Hạnh Phúc nối liền thị trấn Đồng Văn và Mèo Vạc, Mã Pí Lèng là tên gọi của cung đường đèo hiểm trở bậc nhất Việt Nam, thuộc địa phận tỉnh Hà Giang với chiều dài khoảng 20km, là một trong “tứ đại đỉnh đèo” của vùng núi Tây Bắc. Con đường đèo uốn lượn qua những vách núi, vượt qua đỉnh Mã Pì Lèng ở độ cao 2000 mét, dưới chân là vực sâu sông Nho Quế như xẻ đôi một bên là đỉnh Mã Pì Lèng và một bên là Săm Pun (Sam Pun), nơi có cột mốc biên giới và cửa khẩu thông sang Điền Bồng, Trung Quốc. Với địa thế hiểm trở và cảnh quan hoang sơ hùng vĩ, đèo Mã Pì Lèng xứng đáng là sản phẩm du lịch mạo hiểm hấp dẫn, thách thức những phượt thủ.
Đến cao nguyên đá Đồng Văn, du khách còn có dịp tham quan hang Lùng Khúy, được mệnh danh là hang động đẹp nhất nơi đây và trải nghiệm chợ tình Phong Lưu (Khau Vai) độc đáo mỗi năm họp 1 lần vào 27/3 âm lịch.
Những món ăn ngon, hấp dẫn được yêu thích ở Đồng Văn có thịt gà, thịt bò khô, thịt lợn cắp nách, rau cải mèo, măng nứa và rượu ngô… Ngoài ra, khi đến các phiên chợ vùng cao ở Đồng Văn du khách cũng nên thưởng thức những món đặc sản Đồng Văn như mèn mén, xôi 7 màu, thắng cố, bánh ngô, bánh cuốn trứng, cháo ấu tẩu, thắng dền…
Những cánh đồng hoa tam giác mạch đẹp như tranh vẽ trên vùng cao nguyên đá Đồng Văn tạo nên cảnh quan kỳ thú vùng sơn cước. Mùa hoa tam giác mạch nở rộ từ tháng 10 đến tháng 12 hàng năm. Hoa nở trải khắp các vạt đồi, trên nương hay dưới khe suối, từ những hốc đá lởm chởm cho đến những dải đất nhỏ ven đường… Một số điểm ngắm hoa tam giác mạch đẹp nhất là Ma Lé, Lũng Cú, Sủng Là, Phố Cáo, Thạch Sơn Thần...
PV