Trái cà na có hình bầu dục, to bằng đầu ngón tay người lớn, trái non có màu xanh, đến lúc chín ngả sang màu vàng nhạt. Cà na có vị chua thanh hấp dẫn, nên tùy vào sở thích của người ăn, trái cà na khi mua về có thể chế biến theo nhiều cách khác nhau. Nếu thích giữ nguyên hương vị của cà na, bạn có thể ăn tươi nguyên trái chấm với muối ớt hay nước mắm đường. Cầu kỳ hơn, người dân nơi đây thường đập dập cà na rồi ngâm muối ớt, ngào đường, ngào muối ớt đường, sên đường, làm mứt, ngâm nước mắm, làm dưa…
Trước khi chế biến, trái cà na rửa sạch, để ráo nước, rồi cắt bỏ cuống, rạch dọc vài đường trên thân trái, để khi trộn gia vị ngấm sâu đậm hơn. Cà na trộn với hỗn hợp gồm nước mắm, ớt, đường... rồi cho vào hũ, chỉ sau 2 ngày là ăn được. Cà na ngào đường phải dùng trái ngon nhất, để nhỏ lửa cho đường không bị cháy khét, và cà na ngấm đường từ từ, tạo thành hỗn hợp sền sệt, để được lâu ngày hơn. Có gì thích thú hơn nhi nhâm nhi một trái cà na ngâm đường thưởng thức hương vị chua thanh ngòn ngọt…
Một vài nơi còn kho cà na với cá rô hay thịt ba chỉ. Ngoài ra, một số cơ sở còn nghiên cứu sản xuất thêm rượu cà na có tác dụng điều hòa huyết áp, dễ tiêu hóa… được nhiều người dùng ưa chuộng. Cà na giàu vitamin C và canxi cùng nhiều hoạt chất có ích cho cơ thể, tuy dân dã nhưng thật sự là món quà đặc biệt mà thiên nhiên ban tặng cho người miền Tây. Những món ăn chế biến từ trái cà na đã trở thành hương vị quê nhà gợi nhớ trong lòng những người con xa quê mỗi khi mùa nước nổi về.
Từ bao đời nay, cây cà na mọc hoang dại ven đê, ven ruộng đã trở thành người bạn thân quen đối với người dân miền Tây. Rễ cây cà na thường bám chặt lấy nhau thành chùm nên giữ đất và có công dụng chắn sóng tốt, nên người dân còn trồng thêm để chống sạt lở. Hoa cà na khi nở có màu trắng, nhìn như những bông tuyết li ti. Đến mùa nước nổi, những bông tuyết li ti ấy sẽ trở thành những chùm trái căng tròn.
Trước đây, trái cà na chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi, nhưng hiện, nhiều nông dân trên địa bàn tỉnh An Giang đã thử nghiệm trồng cây cà na Thái, có thể cho trái quanh năm. Sau hơn 1 năm chăm sóc, cây cà na có thể bắt đầu cho trái, một năm có thể thu hoạch 3 lần, mỗi lần kéo dài cả tháng. Cây cà na Thái với nhiều ưu điểm vượt trội như: nhẹ công chăm sóc, chi phí đầu tư thấp, không bị sâu bệnh, không cần bón phân, xịt thuốc… nên được xem là thực phẩm sạch. Mô hình này bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế, tạo nguồn thu nhập ổn định cho cho nhiều nông hộ.
T.L