Tôi không biết tên gọi của trái quách xuất phát từ khi nào và vì sao loại cây lại được đặt tên như vậy, chỉ biết rằng trái quách đã gắn liền với người dân nơi đây như một loại sản vật bình dị mà gây thương nhớ.
Cây quách thuộc loại thân gỗ, lá nhỏ, trái mọc đơn lẻ. Trái quách hình tròn, vỏ quả có màu xám nhạt, bên trong là phần thịt và phần hạt xen kẽ. Khi chín, thịt quả có màu nâu và hạt giòn, ăn được. Một điều đặc biệt là không phải mùa nào trong năm mà bất cứ khi nào trái chín bạn sẽ được thưởng thức, bởi lẽ loại quả này chỉ chín tự nhiên và tự rụng xuống, không phải cứ muốn ăn là hái xuống như các loại trái cây khác. Vậy nên tôi vẫn nhớ cái cảm giác nửa đêm nghe tiếng trái quách rơi ngoài vườn.
Địa hình của tỉnh Trà Vinh khá phức tạp do sự chia cắt của các giồng cát, có lẽ chính bởi điều này mà cây quách trồng trên đất giồng cát lại có vị vô cùng độc đáo. Mùi hương của quách chín không quá nồng nàn mà lan tỏa, nhẹ nhàng, ngọt dịu. Vị quách cũng vậy. Có nhiều cách ăn quách, có người thích ăn lúc quách vừa chín tới, lúc ấy trái quách vẫn còn những phần thịt màu trắng, ăn có độ bột và dẻo. Có người lại thích để một hai hôm trong nhà cho chín đậm, lúc đó phần thịt quách đã nâu sẫm lại, vị ngọt đậm đà hơn. Hoặc quách cũng có thể đem dầm với đá, cho thêm xíu đường sẽ trở thành loại nước giải khát rất mát lành.
Ngoài ra, người ta thường dùng những trái quách thật chín, chẻ ra thành những miếng vừa phải để ngâm rượu. Rượu quách có màu nâu cánh gián đặc trưng và ngọt, thơm nhẹ có tác dụng bổ gân cốt, nhuận tràng. Những khi nhà có tiệc tùng, vị rượu thơm hòa cùng vị quách ngọt sẽ làm say lòng người thưởng thức. Người dân nơi đây còn sáng tạo nên một món giải khát khá độc đáo nữa đó là kem quách. Thông thường người ta sẽ chọn những trái quách thật chín, lúc đó vị ngọt đã khá đậm đem dầm thêm nước sôi để nguội và một chút đường rồi lọc bỏ đi phần hạt, sau đó cho vào tủ lạnh đông thành kem.
Hương vị đặc biệt của quách chín có thể lạ với một số người lần đầu thưởng thức nhưng khi đã trót yêu vị ngọt thanh của trái quách rồi thì sẽ nhớ mãi.
Gia Khang