Phát triển sản phẩm du lịch xanh

Tuy nhiên, sự phát triển của bất kỳ loại hình du lịch nào cũng đều có những tác động tích cực và tiêu cực, du lịch xanh cũng không phải là ngoại lệ, nó ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp và gián tiếp đến môi trường xã hội, môi trường tự nhiên ở các dạng như sau:

Đối với môi trường xã hội, hoạt động của du lịch nói chung, du lịch xanh nói riêng sẽ phát sinh một số vấn đề như bán các sản phẩm chất lượng thấp với giá cao, hướng dẫn viên du lịch thiếu chuyên nghiệp (hướng dẫn viên du lịch xanh đòi hỏi phải có trình độ, sự hiểu biết sâu sắc về tự nhiên, xã hội, đa dạng sinh học...), tạo tâm lý khó chịu cho du khách. Tổ chức các lễ hội truyền thống, biểu diễn dân gian mang tính thương mại, tính truyền thống của nền văn hóa địa phương dần dần bị mai một, mất bản sắc riêng. Tại một số làng nghề thủ công truyền thống thay vì đón tiếp khách với lòng hiếu khách của người dân Việt Nam là mục đích thương mại hóa ở mức cao từ du khách. Thiện cảm của du khách dành cho điểm đến giảm xuống dẫn đến sự suy giảm nhanh chóng lượng du khách đến tham quan.

Đối với môi trường tự nhiên, khu di tích lịch sử, văn hóa tâm linh... Với mục đích thu hút du khách (du khách tham gia các chương trình du lịch xanh thường là các du khách có khả năng về kinh tế, có trình độ) nên một số nơi đầu tư không có quy hoạch, kiến trúc phù hợp làm phá vỡ cảnh quan tự nhiên của môi trường, môi sinh. Cùng với đó, các khu du lịch xây dựng dọc theo bãi biển, triền núi phá vỡ hệ đa dạng sinh học tổng thể. Việc trùng tu, phục dựng các khu văn hóa, sinh hoạt tâm linh (đình, chùa, miếu mạo...) trong các khu, tuyến, điểm du lịch xanh chưa được đầu tư, nghiên cứu tổng thể, quy hoạch mang tính lâu dài. Bên cạnh đó, rác thải sinh hoạt trong hoạt động du lịch chưa có khu xử lý cũng là một nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường tại các khu, tuyến, điểm du lịch.

Nguyên nhân của những sự ô nhiễm môi trường trên là do:

Việc triển khai những quy hoạch chi tiết mang tính tổng thể về phát triển du lịch xanh tại các khu, tuyến, điểm du lịch chưa có, hoặc nếu có, cũng là các đề án xã hội hóa chưa được thẩm định một cách khoa học, chi tiết, chưa có những công trình đánh giá tác động về môi trường tự nhiên, môi trường xã hội mà các hoạt động du lịch phát sinh. Vì vậy, việc xử lý các vấn đề về môi trường, môi sinh phát sinh tiêu cực từ hoạt động du lịch mang tính chắp vá, tình thế.

Sự phối kết hợp triển khai trong quá trình bảo vệ môi trường du lịch xanh còn lỏng lẻo, hiệu quả không cao. Sự phối hợp trong việc triển khai quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường du lịch xanh không có sự ràng buộc và chịu trách nhiệm cụ thể của các Bộ, Ban, Ngành, lĩnh vực liên quan.

Việc đảm bảo an ninh, trật tự an toàn khu, tuyến, điểm du lịch, bảo vệ môi trường xanh, sạch, đẹp, các kiến thức về văn hóa lễ hội, tâm linh, văn hóa giao tiếp ứng xử, đa dạng sinh học, giao thông đường xá thường được triển khai theo chuyên đề, phong trào không mang tính thường xuyên, liên tục. Việc bảo vệ môi trường du lịch nói chung, môi trường du lịch xanh nói riêng nhiều khi trú trọng ở tầm vĩ mô, làm theo phong trào.

Việc xã hội hóa trong bảo vệ môi trường du lịch xanh còn chậm, cần có sự đầu tư của nhà nước trong giai đoạn đầu, nhất là cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền phổ biến lợi ích, kiến thức về du lịch xanh, môi trường tự nhiên, môi trường xã hội, đa dạng sinh học chưa được quan tâm trú trọng.

Giải pháp quản lý phát triển du lịch xanh

Để có được môi trường tự nhiên trong lành, môi trường xã hội lành mạnh,  ổn định, bảo vệ đa dạng sinh học, góp phần vào phát triển du lịch xanh cần có các giải pháp đồng bộ sau:

Một là, phải nhanh chóng xây dựng quy hoạch tổng thể, chi tiết những khu, tuyến, điểm du lịch xanh; tính đến các yếu tố về môi trường tự nhiên, môi trường xã hội, đa dạng sinh học, coi đó là một trong những yếu tố tiên quyết để phát triển du lịch xanh. Cần có sự nhận thức đầy đủ về sự tác động của hoạt động du lịch nói chung, du lịch xanh nói riêng đến môi trường tự nhiên, môi trường xã hội của từng khu, tuyến, điểm du lịch. Đồng thời, xác định được những nhân tố tích cực trong mối quan hệ qua lại giữa việc đẩy mạnh phát triển hoạt động du lịch xanh với vai trò của môi trường tự nhiên, môi trường xã hội đối với việc khai thác và phát huy thế mạnh về du lịch của đất nước, của từng địa phương.

Hai là, tăng cường phối, kết hợp một cách có hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước về mặt du lịch để giải quyết được mâu thuẫn giữa phát triển hoạt động du lịch xanh với việc đảm bảo môi trường tự nhiên, môi trường xã hội.

Ba là, cần có sự phối hợp của cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân để ngày càng nhân rộng mô hình du lịch xanh.

Bốn là, đẩy mạnh việc áp dụng hệ thống các tiêu chuẩn ngành, kiểm tra, giám sát để duy trì chất lượng sản phẩm, dịch vụ du lịch; hình thành hệ thống kiểm định, đánh giá và quản lý, nhất là đối với các sản phẩm du lịch xanh để qua đó tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Năm là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục đối với tầng lớp lao động trực tiếp, gián tiếp, người dân tại các khu, tuyến, điểm du lịch về tầm quan trọng của môi trường tự nhiên, môi trường xã hội, đa dạng sinh học đối với sự phát triển du lịch bền vững. Ngăn chặn những tác động xấu do kiến trúc ngoại lai, nền văn hóa ngoại lai mang lại cho địa phương.

Sáu là, đẩy mạnh xã hội hóa có sự định hướng, điều chỉnh và giám sát của Nhà nước trong phát triển du lịch xanh. Đồng thời, đảm bảo phân phối lợi ích hợp lý, công bằng giữa các tổ chức du lịch và người dân. Từ đó, nâng cao mức độ tình nguyện tham gia xây dựng hình ảnh điểm đến du lịch thân thiện, an toàn, văn minh.

TS. Trịnh Đức Hưng
Học viện Hành chính

(Nguồn: Tạp chí Du lịch)