Những năm gần đây, khắp mọi miền đất nước như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Huế, Đà Nẵng… đều mở “phố ông đồ” đã làm sống lại nét văn hóa xưa. Có nhiều bạn trẻ và cả những phụ huynh đưa con đi gặp thầy đồ để xin chữ nhưng xin chữ gì, ý nghĩa như thế nào thì lại ít người biết.
Xưa kia, những nho sĩ, thầy đồ có tiếng hiền tài, đức độ, học rộng biết nhiều, viết chữ đẹp thường được mọi người chọn để xin chữ mong được phúc của người cho chữ, vừa mong xin được chữ đúng với tâm vừa là bức tranh trang trí và cũng là món ăn tinh thần của gia đình. Người Việt Nam xưa nay vốn hiếu học, dẫu không được đến trường nhưng có được “chữ” của thầy treo lên tường nơi trang trọng, trong những giờ phút thiêng liêng chuyển giao giữa năm cũ sang năm mới, để rồi ngấm sâu vào trong mỗi suy nghĩ, việc làm của từng người, đó là cách học suốt đời.
Mỗi chữ viết ra bằng cả Trí - Thần - Lực của người cho chữ, nên ngoài ý nghĩa của chữ còn là tác phẩm nghệ thuật thư pháp. Nghệ thuật thư pháp ngày nay không còn chỉ đóng khung trong “mực tàu, giấy đỏ” mà đã mở ra trên những chất liệu gỗ, đá, trúc, tre, lụa... Rồi không phải chỉ “áo the, khăn xếp” mới là người cho chữ. Quá nửa phố “ông đồ” ngày nay là các sinh viên khoa Hán – Nôm hay các trường nghệ thuật. Chính vì thế mà khi đi xin chữ có người chọn thầy đồ già, người lại thích thầy đồ trẻ với những con chữ sáng tạo bay bổng, hiện đại. Những người đi học thường xin chữ Trí, Tài, Nhẫn; người buôn bán xin chữ Lộc, chữ Tín; người đi làm xin chữ Danh còn xin cho gia đình thường là chữ Phúc, Lộc, Thọ, Tâm; lứa tuổi thanh thiếu niên đang cần nhiều sự phấn đấu muốn có chữ Thành, chữ Đạt… Nhiều người thích xin chữ Nhẫn với mong muốn nhẫn nại, nhẫn chịu, nhưng không phải chữ này hợp với mọi lứa tuổi. Mỗi chữ ứng với mỗi người, mỗi hoàn cảnh, mỗi công việc, mang nỗi niềm tâm tư thầm kín, một trạng thái tinh thần, hoặc một ý niệm tự răn mình.
Không phải ai biết chữ cũng có thể cho chữ được mà phải hiểu chữ và hiểu cả người xin chữ. Đối với người xin chữ lòng có thành đức mới sáng vì chữ nghĩa thầy cho là để gánh vác, vươn lên thành đạt chứ không phải chỉ là món đồ trang trí treo trong nhà. Có được như vậy, người cho chữ mới đáng mặt chữ và người xin chữ mới xứng hồn chữ, bằng không cũng chỉ như nước chảy bèo trôi, chữ nghĩa trả thầy...
Xin chữ là một sở thích đẹp, nhưng người xin chữ nên tìm người nho hiền đức mà xin và cũng cần nghe giảng giải cho hiểu nghĩa của chữ để tránh bị coi là trình độ thấp kém, lối sống trưởng giả học làm sang. Người cho chữ cần có sự rung cảm nghệ thuật, có vốn sống nhất định để tư vấn cho người xin chữ.
Việc xin chữ đầu năm là phong tục đẹp của người Việt Nam mỗi độ xuân về Tết đến. Từ Bắc chí Nam, từ xuôi lên ngược, chẳng phân biệt giàu nghèo, sang hèn... ta thường bắt gặp những gương mặt giống nhau ở sự thành tâm của người xin chữ. Ngày xưa là chữ Nho, ngày nay vẫn là chữ Nho, lại có thêm cả chữ quốc ngữ, với lợi thế thông dụng, dễ đọc, dễ hiểu. Người cho chữ thả hồn theo nét bút “rồng bay phượng múa” tặng lại cho người xin cái tâm, cái tài của mình gửi qua nét chữ.
Huy Hoàng
(Nguồn: Tạp chí Du lịch)