Những tác động đến du lịch biển
Làm mất sự cân bằng đa dạng sinh học, ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng, chất lượng sản phẩm du lịch xuống cấp
Theo thống kê, có rất nhiều loài cá có giá trị cao đã bị chết như: cá hồng, mú, cá hanh, cá chình, cá đuối, mực nang, cá đuối, cá ong căn, cá nhói xanh, cá đục, cá bò, cá móm, cá lạc, cá chình biển… Cá chết cả ở tầng đáy, nghĩa là rặng san hô, rặng đá – nơi tái tạo tài nguyên biển – cũng bị tổn hại, hệ sinh thái biển bị hủy hoại, có thể phải mất nhiều năm nữa mới có thể phục hồi được. Bên cạnh đó, xác cá chết phân hủy, bốc mùi hôi tanh khó chịu, khiến nguồn nước tại các bãi biển trên địa bàn cũng bị ô nhiễm nặng làm cho môi trường, chất lượng sản phẩm du lịch biển xuống cấp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động kinh doanh du lịch do tâm lý lo sợ nhiễm độc nước biển, hạn chế ăn hải sản vì lo ngại vấn đề sức khỏe.
Gây thiệt hại lớn về kinh tế, doanh thu du lịch giảm sút
Hiện tượng cá chết hàng loạt làm cho du lịch biển miền Trung chịu tổn thất nặng nề. Khó có thể thống kê hết những hệ lụy mà nó mang lại cho hoạt động du lịch, khi điều đó xảy ra đúng vào mùa cao điểm du lịch biển. Đã có nhiều chương trình du lịch biển miền Trung bị hủy. Hàng loạt bãi tắm của Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế vắng khách, hàng trăm lao động phải nghỉ việc, mất thu nhập, nhiều doanh nghiệp thua lỗ.
Thống kê của Vụ Kinh tế Dịch vụ, Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho thấy lượng khách quốc tế đến miền Trung giảm 20-50% trong dịp cao điểm tháng 5/2016. Cụ thể: Quảng Bình đón 82.000 lượt khách (giảm 44% so với cùng kỳ năm 2015). Quảng Trị đón 3.500 lượt khách lưu trú (giảm hơn 50% so với cùng kỳ năm 2015). Nghệ An đón 22.000 lượt khách (giảm 20% so với cùng kỳ năm 2015).
Phát sinh các vấn đề xã hội
Hệ lụy của tình trạng cá chết không chỉ ảnh hưởng đến du lịch, mà cuộc sống, sinh kế của hàng vạn hộ dân vùng biển miền Trung cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Theo đánh giá, riêng Quảng Bình tình trạng cá chết đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến 18 xã chuyên làm nghề biển, với hơn 14.000 hộ và 24.000 lao động. Nhiều ngư dân đã phải dừng đánh bắt cá do hải sản rớt giá, người tiêu dùng và du khách hạn chế hải sản trong thực đơn bữa ăn của mình. Hoạt động nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu thủy sản ngưng trệ làm cho cuộc sống người dân gặp rất nhiều khó khăn.
Để du lịch biển miền Trung tiếp tục phát triển
Cho đến nay, đã có hơn 30 cơ quan bộ, ngành, địa phương, hàng trăm nhà khoa học vào cuộc, thu thập chứng cứ, tìm nguyên nhân cá chết. Theo thông báo của Chính phủ, các nhà khoa học đã xác định được nguyên nhân cá chết bất thường. Tuy nhiên, các cơ quan chức năng đang tiếp tục củng cố căn cứ khoa học trước khi công bố chính thức để đảm bảo đầy đủ, thuyết phục, khách quan.
Kịp thời xử lý ô nhiễm nước biển và khu vực ven bờ để cải thiện môi trường
Các bộ, ngành, cơ quan chuyên môn cần phối hợp chặt chẽ với các tỉnh xảy ra tình trạng cá chết để triển khai xử lý ô nhiễm nước biển và ven bờ ở các khu vực cá chết, áp dụng các biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa, giảm thiểu ô nhiễm môi trường khu vực ven biển. Chính quyền cùng ngư dân ven biển tổ chức ra quân cùng tham gia làm sạch bãi biển, thu gom, xử lý rác thải trên bờ; thực hiện chôn lấp hải sản chết đúng quy trình kỹ thuật, tránh làm ô nhiễm vùng nước biển, nguồn nước ngọt, khu dân cư, khu đô thị, trường học, bãi tắm, khu du lịch…; vệ sinh, khử trùng, tiêu độc khu vực có cá chết; ngăn chặn mọi hình thức đổ rác thải tại các khu vực ven biển; tăng cường giám sát công tác bảo vệ môi trường biển, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường biển.
Làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền để ổn định tâm lý người dân, giải thích để người dân nắm rõ tình hình, bình tĩnh chờ đợi những kết luận khách quan, khoa học; không tạo ra những “khoảng trống thông tin” để các thế lực xấu lợi dụng xuyên tạc. Ngành Du lịch các tỉnh miền Trung, các công ty lữ hành cần tăng cường phối hợp với các cơ quan chuyên môn, các cơ quan truyền thông, báo chí kịp thời tuyên truyền, tư vấn cho du khách những bãi biển sạch, an toàn có thể nghỉ dưỡng, tắm biển. Thông báo những mẫu hải sản tươi sống đạt chỉ số an toàn theo kết quả xét nghiệm các mẫu hải sản tại khu vực có hiện tượng cá chết ở miền Trung của Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế); đưa thông tin giới thiệu những khách sạn, nhà hàng, địa điểm cung cấp, kinh doanh thủy, hải sản sạch, đạt tiêu chuẩn góp phần xây dựng lòng tin với khách du lịch, để du khách có thể thoải mái và yên tâm ăn uống, nghỉ ngơi, thúc đẩy dịch vụ kinh doanh sản phẩm du lịch, ẩm thực trong du lịch gắn liền với yếu tố biển. Có hình thức vận động, tuyên truyền cho khách du lịch quốc tế và nội địa đến du lịch miền Trung; hiểu, chia sẻ và ủng hộ du lịch khu vực bị ảnh hưởng từ hiện tượng cá chết.
Đưa ra các chương trình kích cầu du lịch miền Trung
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch các địa phương nằm trong vùng bị ảnh hưởng mở các chiến dịch tuyên truyền, quảng bá về du lịch của địa phương mình trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội. Khuyến khích các doanh nghiệp lữ hành, các cơ sở lưu trú du lịch, các nhà hàng, cửa hàng mua sắm, lưu niệm, dịch vụ phục vụ du lịch… xây dựng chương trình tour du lịch trọn gói với giá ưu đãi, có chính sách khuyến mại, ưu đãi về thuế, phí, kích cầu du lịch nhằm góp phần thu hút du khách tới địa phương. Kết hợp việc tổ chức các sự kiện kinh tế, văn hóa, thể thao lớn tại các tỉnh miền Trung để kích cầu du lịch.
Thực hiện chuyển hướng xây dựng, cung ứng sản phẩm du lịch mới
Khuyến khích các loại hình du lịch khác để thay thế du lịch biển tạo sự hấp dẫn thu hút khách du lịch tới khu vực.
Hỗ trợ cuộc sống, sản xuất kinh doanh của cư dân bản địa
Các địa phương thực hiện hỗ trợ bằng gạo, tiền cho người dân tham gia nuôi trồng, đánh bắt, hoạt động dịch vụ nghề cá, thu mua thủy, hải sản, các hộ ven bờ, các chủ tàu đánh bắt ven bờ và vùng bị ảnh hưởng. Các tổ chức tín dụng, ngân hàng thực hiện các giải pháp hỗ trợ lãi suất, khoanh nợ, giãn nợ, xử lý rủi ro đối với các hộ dân bị ảnh hưởng theo quy định và tiếp tục cho vay mới để phục hồi, phát triển sản xuất. Đây là cơ sở để ổn định tình hình an ninh, chính trị, bảo đảm trật tự an toàn xã hội trên địa bàn; điều kiện quan trọng để thu hút du khách đến với duyên hải miền Trung.
ThS. Nguyễn Tuấn Dũng