Sức hấp dẫn kỳ lạ
Một ngày ở Xuân Sơn, thời tiết có nét đặc trưng của 4 mùa: buổi sáng mát mẻ của mùa Xuân, buổi trưa ấm áp của mùa hè, buổi chiều hiu hiu như mùa thu, buổi tối trời se lạnh đặc trưng của mùa đông. Đây là lợi thế của vườn trong phát triển du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng.
Tại đây hiện có 365 loài động vật, trong đó có 46 loài ghi trong Sách đỏ Việt Nam và 18 loài ghi trong Sách đỏ thế giới. Các loài đặc trưng cho hệ động vật Tây Bắc như voọc xám, vượn chó, cầy bạc má, sóc bụng đỏ đuôi trắng, gấu, báo,... về chim có: gà lôi, gà tiền, đại bàng đất,... riêng sơn dương có nhiều nhất toàn quốc. Bên cạnh đó, vườn còn có 726 loài thực vật bậc cao, trong đó có 52 loài thuộc ngành quyết và ngành hạt trần.
Ngoài ra, ở Xuân Sơn còn có các loài tiêu biểu cho khu vực Tây Bắc như táu muối, táu lá duối, sao mặt quỷ và chò chỉ, chò vảy, nghiến, dồi, vầu đắng, kim giao (rừng chò chỉ ở Xuân Sơn là một trong những rừng chò chỉ đẹp và giàu nhất miền Bắc). Xuân Sơn còn là kho giống bản địa, kho cây thuốc khổng lồ, đặc biệt là cây rau đắng mọc tự nhiên có mật độ cao nhất miền Bắc.
Ngoài sức hấp dẫn của hệ động thực vật phong phú, Xuân Sơn còn có nhiều cảnh quan thiên nhiên kỳ thú. Nằm trong quần thể Vườn quốc gia Xuân Sơn có ba đỉnh núi cao trên 1.000m là: núi Voi, núi Ten và núi Cẩn với hàng trăm hang động; sông suối như suối Lấp, suối Thang; và nhiều thác nước có độ cao trên 50m, che phủ hang, hốc đá, hòa quyện màu thác bạc với màu xanh của rừng già làm cho phong cảnh vừa hùng vĩ vừa thơ mộng.
Do quá trình phong hóa, thủy hóa tạo thành Xuân Sơn có 16 hang động đá với thạch nhũ đẹp, đa dạng, tạo nên muôn hình vạn trạng. Vào thăm hang động ở đây, du khách không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp của các nhũ đá rủ xuống thành muôn hình kỳ lạ. Ðộng Tiên là một hang ngầm trong lòng núi đá cẩm thạch dài 10km. Trong hang có đường thông gió lên thẳng đỉnh núi, làm cho không khí trong lành mát dịu. Hồ nước có nhiều loài cá lạ hấp dẫn.
Bên cạnh đó, cộng đồng các dân tộc nơi đây hiện vẫn giữ được bản sắc văn hoá dân tộc của mình như trang phục, lễ hội, các hoạt động đời sống sinh hoạt hàng ngày như đan lát đồ dùng thủ công, dệt thổ cẩm, thêu, lễ cấp sắc, múa đâm đuống, múa xòe, uống rượu hoẵng, cơm lam..., những nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng đất các vua Hùng. Quan trọng hơn, vườn nằm trong thế chân kiềng của tổng thể cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ Tam Đảo - Ba Vì - Xuân Sơn. Trong trục tâm linh của truyền thuyết lịch sử Quốc mẫu Lăng Thị Tiêu, Sơn Tinh - Thủy tinh, vua Hùng, tạo nên một Xuân Sơn kỹ vĩ và có nhiều lợi thế trong bảo tồn, phát triển bền vững kết hợp với du lịch.
Hiện trên địa bàn xã Xuân Sơn có hơn 10 hộ tham gia kinh doanh homestay với khả năng phục vụ 300 khách/ngày. Các hộ tham gia làm du lịch cộng đồng đều được tập huấn cách phục vụ, nấu ăn, tiếp đón du khách. Các hộ kinh doanh đều chú trọng xây dựng hình ảnh như đầu tư bồn hoa cây cảnh, hệ thống tường rào, cổng hoa dây leo đồng nhất tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp; đồng thời, nâng cao ý thức trách nhiệm cộng đồng địa phương chung tay phát triển sinh thái cộng động... Những hộ dân chưa đủ điều kiện tổ chức homestay thì phát triển dịch vụ chăn nuôi, trồng trọt, cung cấp thực phẩm cho các homestay và hướng dẫn du khách.
Những năm gần đây, cơ sở vật chất phục vụ cho du lịch của Vườn quốc gia Xuân Sơn ngày càng được quan tâm đầu tư, sản phẩm du lịch sinh thái cộng đồng đang hình thành rõ nét đã thu hút ngày càng đông du khách đến tham quan trải nghiệm. Đến với Xuân Sơn, du khách có dịp được tham quan, trải nghiệm nhiều mô hình độc đáo như: “Cọn nước Xuân Sơn”, “Đường hoa du lịch Xuân Sơn”; “Bãi tắm Xuân Sơn”; “Đôi tượng gà nhiều cựa”.... đã trở thành điểm “check-in” không thể thiếu mỗi khi du khách dừng chân tại đây. Bên cạnh đó, du khách còn được trải nghiệm hoạt động sản xuất của người dân địa phương như đan lát, dệt thổ cẩm, ủ men nấu rượu, bắt cá suối, hái lá thuốc tắm, chế biến các món ăn miền sơn cước, tham gia sinh hoạt văn hóa như đâm đuống, múa xòe, nhảy sạp… mang lại những trải nghiệm thú vị nhất cho du khách.
Đánh thức tiềm năng du lịch cộng đồng
Với tiềm năng to lớn, tỉnh Phú Thọ đã có kế hoạch xây dựng Vườn quốc gia Xuân Sơn thành điểm du lịch hấp dẫn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. UBND tỉnh Phú Thọ đã tập trung nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thiết yếu tại Vườn quốc gia Xuân Sơn.
Tỉnh Phú Thọ đã cho tái khởi động lại Dự án đường giao thông nối từ Vườn quốc gia Xuân Sơn đến Đền Hùng dài 54km, với tổng vốn đầu tư hơn 6.770 tỷ đồng. Đây là tuyến giao thông quan trọng nối liền giữa đồng bằng và khu vực miền núi Tây Nam của tỉnh, thúc đẩy hơn nữa việc đầu tư phát triển văn hóa du lịch ở tỉnh.
Hiện nay, nhiều hạng mục tại Vườn quốc gia Xuân Sơn đã được xây dựng như công trình tôn tạo hang Thổ Thần; hang Na và hệ thống đường bộ phục vụ khách du lịch sinh thái từ xóm Lấp đến thác Ngọc và Xuân Đài; khu chùa Báo Hiếu bước đầu đã đưa vào khai thác sử dụng phục vụ khách tham quan du lịch. Việc đầu tư phát triển du lịch tại Vườn quốc gia Xuân Sơn thành điểm du lịch hấp dẫn sẽ góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế-xã hội và xóa đói giảm nghèo cho dân cư vùng núi, tạo cho tỉnh diện mạo mới, phát huy tiềm năng sẵn có, thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế về với cội nguồn của dân tộc Việt Nam.
Bên cạnh đó, tỉnh sẽ xây dựng chính sách hỗ trợ, hướng dẫn các hộ dân kinh doanh xây dựng thêm sản phẩm du lịch bổ trợ như du lịch trải nghiệm và giáo dục môi trường sinh thái với các hoạt động cắm trại, hòa mình vào thiên nhiên, cùng tham gia sản xuất nông nghiệp...
Thời gian tới, Phú Thọ sẽ tiếp tục phát triển du lịch sinh thái cộng đồng Vườn quốc gia Xuân Sơn theo hướng bền vững, chú trọng đến các điểm, các làng bản có các yếu tố về cảnh quan môi trường sinh thái, bản sắc văn hóa, điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ, đảm bảo an toàn, an ninh, tập trung đầu tư phát triển hoạt động du lịch cộng đồng.
Phú Thọ đặt mục tiêu đến năm 2022, hình thành điểm đến du lịch sinh thái cộng đồng Vườn quốc gia Xuân Sơn đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật dịch vụ và sản phẩm du lịch đặc trưng, chất lượng dịch vụ cũng như chất lượng phục vụ khách chuyên nghiệp, tạo sức hút đối với du khách.
Lan Phương