Núi Trường Sơn
Trong vài thập kỷ qua, cảnh quan rừng tự nhiên nguyên sinh tại miền Trung Việt Nam đã bị suy thoái và phân mảng nghiêm trọng. Nguyên nhân chủ yếu do hậu quả chiến tranh, khai thác gỗ bất hợp pháp, các tập quán canh tác lâm nghiệp không bền vững và sự mở rộng của các khu rừng trồng thuần loài các cây nhập ngoại có chu kỳ kinh doanh ngắn như cây keo. Việc độc canh các cây này lại tạo ra sự phân mảnh hơn là tái kết nối cảnh quan rừng. Ngoài ra, các khu rừng tự nhiên suy thoái có giá trị bảo tồn cao đang liên tục được chuyển đổi thành các đồn điền.
Khu vực Trung Trường Sơn được coi là một trong những nơi có độ đa dạng sinh học cao trong khu vực và trên thế giới với nhiều loài quý hiếm và đặc hữu như sao la, voọc, mang lớn Trường Sơn.... Nếu sự việc vẫn tiếp diễn như hiện nay, tính nguyên vẹn của hệ sinh thái sẽ không được phục hồi. Đặc biệt, sinh cảnh sống không liền mạch sẽ khiến cho các loài bị hạn chế giao lưu, đẩy nhiều loài tới nguy cơ tuyệt chủng trong tương lai gần.
Trước tình trạng đó, dự án đã được thiết kế nhằm chuyển hướng lại xu thế này. WWF tham vọng xây dựng một sinh cảnh nối liền các khu rừng từ Quảng Trị, Quảng Nam và Thừa Thiên - Huế, ba tỉnh quan trọng nhất trong dãy Trung Trường Sơn, thông qua hợp tác với các cơ quan chức năng để hiện thực hóa tham vọng này trong các kế hoạch phát triển rừng của tỉnh.
Kế hoạch này sẽ bổ sung cho các chương trình phục hồi rừng khác của Chính phủ, như chương trình 661 – trồng 5 triệu héc-ta rừng. Tuy nhiên, khác với các chương trình và dự án phục hồi rừng đã từng được thực hiện tại Việt Nam, đa số nhằm phủ xanh đất trống đồi trọc, dự án tập trung vào kết nối các mảnh rừng phân lẻ trong một khu vực có độ đa dạng sinh học cao. Ngoài ra, cây trồng sẽ là những cây bản địa tự nhiên, đã từng tồn tại trước khi rừng bị chặt phá, nhằm tái tạo lại sinh cảnh sống gần với trước kia nhất, tăng cơ hội sinh tồn cho các loài.
Tiến sỹ Lê Thủy Anh, Quản lý sinh cảnh Trung Trường Sơn của WWF-Việt Nam cho biết: Theo như kế hoạch, đến năm 2020 sẽ có khoảng 300.000 héc-ta rừng được trồng mới hoặc trồng bổ sung, nâng tổng diện tích rừng của khu vực lên từ 7.200km2 thành 10.000 km2. Điều này cũng có nghĩa các loài như sao la, mang lớn Trường Sơn, voọc sẽ được cho thêm một cơ hội sống sót khi sinh cảnh của chúng được mở rộng và nối liền.
Để đảm bảo sự bền vững của kế hoạch sau khi dự án kết thúc, người dân địa phương đã được tham gia trong quá trình lập kế hoạch, đồng thời họ cũng sẽ là lực lượng chính thực hiện các hoạt động. Theo kế hoạch, hàng nghìn hộ dân sẽ được giao diện tích rừng để quản lý, được đào tạo về kỹ năng chăm sóc và quản lý cây trồng, nhận hỗ trợ tài chính và được phép khai thác lâm sản ngoài gỗ bền vững như mây tre…
Việc cân bằng giữa lợi ích bảo tồn và sinh kế của người dân trong khu vực là một chiến lược khôn ngoan. Nó sẽ tạo ra một mô hình bền vững và thiết thực. Mô hình này vừa giáo dục được cho người dân hiểu tầm quan trọng của bảo tồn lại vừa đảm bảo sinh kế cho họ. Nhìn thấy được những lợi ích mà công việc bảo vệ rừng đem lại cho cuộc sống của mình, người dân mới có động lực và thiết tha với bảo tồn.
PV