Với 3/4 diện tích là đồi núi, địa hình karst đa dạng, hệ động thực vật phong phú đã hình thành nhiều khu du lịch có cảnh quan thiên nhiên đẹp, hấp dẫn khách du lịch, nổi tiếng như: Tam Cốc - Bích Động, Vườn quốc gia Cúc Phương, Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long, suối nước khoáng nóng Kênh Gà, biển Kim Sơn - Cồn Nổi; hệ thống hồ: Đồng Chương, Yên Thắng, Đồng Thái…
Đặc biệt, ngày 25/6/2014, Quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới đã tạo thế và lực mới cho du lịch Ninh Bình phát triển, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh và là trung tâm du lịch của vùng, của cả nước. Đây là di sản hỗn hợp thứ 38 của thế giới, là Di sản hỗn hợp đầu tiên của khu vực Đông Nam Á.
Không chỉ nổi tiếng với các danh lam thắng cảnh đẹp, Ninh Bình là vùng đất giàu truyền thống lịch sử văn hóa với 1.499 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 02 di tích quốc gia đặc biệt, 79 di tích xếp hạng cấp quốc gia; 279 di tích xếp hạng cấp tỉnh. Một số di tích lịch sử văn hóa quan trọng, bao gồm: cố đô Hoa Lư, đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ vua Lê Đại Hành, đền Thái Vy, đền Đức Thánh Nguyễn, đền Trương Hán Siêu, chùa Bái Đính, chùa Bích Động, chùa và động Địch Lộng, chùa Non Nước, chùa Nhất Trụ, nhà thờ đá Phát Diệm…
Bên cạnh những di tích lịch sử văn hóa, Ninh Bình còn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa phi vật thể nổi tiếng, những lễ hội, những làn điệu chèo, hát văn, hát xẩm và văn hóa ẩm thực độc đáo.... trong đó có trên 260 lễ hội truyền thống, nhiều lễ hội đặc sắc được khách du lịch trong nước và quốc tế biết đến như: lễ hội Hoa Lư (lễ hội Trường Yên), lễ hội đền Thái Vy, lễ hội chùa Địch Lộng, lễ hội chùa Bái Đính, lễ hội Báo bản Nộn Khê, lễ hội đền Nguyễn Công Trứ, lễ hội Tràng An…
Nơi đây cũng là đất tổ của nghệ thuật hát Xẩm, hát Chèo và nhiều làng nghề truyền thống tiêu biểu như: Làng nghề thêu truyền thống Văn Lâm, các làng nghề chế biến cói mỹ nghệ Kim Sơn, các làng nghề chế tác đá mỹ nghệ Ninh Vân, nghề gốm cổ Bồ Bát…
Với phong tục, tập quán văn hóa truyền thống lâu đời đã tạo nên nét độc đáo, hẫp dẫn đặc biệt trong văn hóa ẩm thực Ninh Bình với nhiều món ăn nổi tiếng như: tái dê, cơm cháy, nem Yên Mạc (Yên Mô), rượu Kim Sơn (Lai Thành), mắm tép Gia Viễn, rượu cần Nho Quan… và các giá trị văn hóa dân tộc (chủ yếu là các giá trị văn hóa Mường ở Nho Quan).
Ninh Bình có rất nhiều khách sạn và nhà nghỉ từ bình dân cho đến sang trọng tùy vào điều kiện và lịch trình để du khách chọn lựa. Du khách có thể lưu trú tại một số khách sạn như: Khách sạn Hoàng Sơn Peace, khách sạn Thùy Anh, khách sạn Thanh Bình, khách sạn Tràng An, khách sạn Non Nước… Ngoài ra, còn có các khu nghỉ dưỡng cao cấp như Emeralda Hotel – Resort & Spa ở Vân Long hay Cúc Phương resort ở Cúc Phương hoặc Tam Cốc Garden ở Tam Cốc - Bích Động.
Ninh Bình là thành phố có an ninh rất tốt, người dân địa phương hiền hòa, thân thiện. Tuy vậy, du khách cũng không nên mang nhiều tài sản quý khi đi đến các điểm du lịch, nên gửi tại két sắt quầy lễ tân khách sạn, không đi ở những nơi vắng người và quá muộn. Khi ngồi thuyền du lịch qua các hang động du khách cần chú ý theo sự chỉ dẫn của người chèo thuyền để tránh va phải đá trong hang hoặc chìm thuyền gây tai nạn; du khách bắt buộc phải mặc áo phao và tuân thủ theo các quy định của khu du lịch. Du khách phải leo núi tại một số điểm tham quan như: Tràng An, Bái Đính, Tam Cốc… do vậy trang phục cần gọn nhẹ, mang theo nước uống và đeo giầy thể thao, không mặc áo, quần quá ngắn, giữ gìn môi trường, giữ yên lặng khi vào tham quan đền, chùa.
Vẻ đẹp Ninh Bình là một vùng đất của thiên nhiên, văn hóa và con người, tất cả đều hòa quyện vào nhau một cách hài hòa và hoàn hảo nhất, chắc chắn sẽ để lại nhiều ấn tượng khó phai trong lòng du khách mỗi khi đến với Ninh Bình.
Năm Du lịch quốc gia 2020 với chủ đề “Hoa Lư – Cố đô ngàn năm” do tỉnh Ninh Bình đăng cai tổ chức dự kiến được khai mạc vào tháng 2/2020, tuy nhiên do dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, khó lường nên chương trình đã bị hoãn. Sau đó, nhiều hoạt động trong kế hoạch của Năm Du lịch quốc gia Ninh Bình cũng phải dừng tổ chức vì dịch Covid-19.
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về việc tiếp tục đăng cai Năm Du lịch quốc gia 2021, UBND tỉnh Ninh Bình chỉ đạo Sở Du lịch, Hiệp hội Du lịch, các Sở, ban, ngành, UBND các huyện thành phố chuẩn bị kế hoạch tổ chức Năm Du lịch quốc gia 2021…
Lan Phương