Tuy nhiên, cuộc cách mạng của khoa học thần kinh trong 15 năm qua đã cho chúng ta hiểu biết mới về nghiện. Theo đó, khái niệm nghiện là một bệnh tái phát mạn tính của bộ não được coi là hoàn toàn mới.
Người ta sử dụng ma tuý vì họ thích những gì ma tuý gây ra cho bộ não của mình, dù chỉ là một khoảnh khắc thoáng qua. Não bộ thể hiện những thay đổi một cách rõ ràng sau sử dụng ma tuý và những thay đổi này vẫn còn tồn tại rất lâu sau khi đã ngừng sử dụng ma tuý. Nghiện ma tuý là một bệnh mạn tính và tái phát như các loại bệnh tiểu đường, hen, viêm khớp và tim mạch. Do đó, không bao giờ được coi cắt cơn, giải độc là một giải pháp điều trị thực sự với cai nghiện ma tuý, mà đó chỉ đơn giản là việc làm đầu tiên và quan trọng để khởi đầu cho một quá trình điều trị cai nghiện lâu dài, liên tục.
Liệu pháp điều trị cai nghiện
Hiện nay, trên thế giới, liệu pháp điều trị cai nghiện hiệu quả và hiện đại hơn cả là dùng thuốc thay thế, trong đó có Methadone.
Methadone từng gây tranh cãi và gây lo ngại khi đưa vào sử dụng, vì nó là một chất dạng thuốc phiện tổng hợp. Nó có thể thay thế heroin ở các điểm tiếp nhận heroin ở não, làm mất hiện tượng nhớ và thèm cảm giác sảng khoái của heroin, từ đó mất tập tính tìm kiếm heroin bằng mọi giá - nguyên nhân của tội phạm.
Methadone tồn tại trong não lâu hơn heroin rất nhiều, mỗi ngày chỉ cần uống 1 liều là người nghiện có thể lao động học tập bình thường. Methadone không có tính dung nạp cao như heroin nên có thể không gây tăng liều và được kiểm soát chặt chẽ tại cơ sở điều trị. Methadone đáp ứng được nhiều đòi hỏi như làm giảm và mất các biểu hiện cai chất dạng thuốc phiện; nguyên chất, không có chất pha tạp; dùng bằng đường uống, mỗi ngày một liều; hợp pháp, giảm các hành vi phạm tội; ít tác dụng phụ, không gây tăng liều; không gây gà gật và "phê".
Liệu pháp dùng Methadone đã cho những hiệu quả bước đầu ở nước ta. Song Methadone hiện điều kiện của nước ta chưa thể đáp ứng rộng rãi cho người có nhu cầu. Ngoài ra, để liệu pháp dùng Methadone hiệu quả, cần đến ý thức nghiêm túc hợp tác của người bệnh và gia đình.
Tuy nhiên, ngay cả chính những người thân của người nghiện cũng khó có điều kiện hiểu biết rõ về tính chất phức tạp của tình trạng nghiện ma túy, về khả năng đáp ứng có hạn của cơ quan quản lý. Khi đã không hiểu, thì rất khó để giúp được người muốn cai nghiện. Đã đến lúc xã hội cần có "cuộc cách mạng" quan niệm về người nghiện như với đại dịch HIV/AIDS.Trên thực tế, người nghiện ma tuý rất cần được giúp đỡ trong quá trình điều trị. Hơn ai hết, họ chính là những người cảm nhận rõ nhất những hậu quả mà ma tuý gây ra cho bản thân, gia đình và xã hội.
Giáo dục gia đình là quan trọng nhất
Bác sỹ Nguyễn Minh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Sức khoẻ tâm thần khẳng định, yếu tố rất quan trọng dẫn đến thành công là giáo dục gia đình. Những bệnh nhân có gia đình quan tâm, phối hợp chặt chẽ với bác sỹ thì kết quả điều trị tốt hơn rất nhiều. Gia đình cần hiểu sâu sắc đặc điểm của điều trị cai nghiện ma tuý, không ảo tưởng ở thứ "thần dược" hay liệu pháp mạnh nào chữa khỏi được tình trạng nghiện, kể cả Methadone - đó mới là thái độ cần thiết khi có con cháu nghiện ma tuý.
Nếu gia đình quản lý được bệnh nhân theo quy trình: chỉ sinh hoạt ở nhà, ở nơi vui chơi lành mạnh, rồi đến bệnh viện uống Methadone, không gặp gỡ, tụ tập với bạn xấu, có niềm vui, có việc làm… thì đã loại trừ được nhiều nguy cơ bệnh nhân tái sử dụng ma tuý bất hợp pháp.
Động viên, gần gũi, chia sẻ với người bệnh trong quá trình điều trị là vô cùng cần thiết, nhưng trái lại, thái độ nuông chiều, mềm lòng của gia đình khi thấy con thèm nhớ thuốc phiện hay gặp tác dụng phụ của Methadone - lại là điều cực kỳ nguy hiểm. Điều trị cai nghiện ma tuý cho hiệu quả tốt hơn ở người có nhân cách mạnh, so với người có nhân cách yếu, mà nhân cách của một người phụ thuộc khá lớn vào môi trường sống xung quanh.
Ở Việt Nam, do những đặc điểm riêng về văn hoá - xã hội, đôi khi bác sỹ không thể áp dụng kỷ luật "thép" với bệnh nhân. Do đó, sự phối hợp của giáo dục gia đình, cộng đồng càng trở nên cần thiết hơn nữa.
PV