(VTR) - Nghiện các chất dạng thuốc phiện vẫn đang rất phổ biến ở Việt Nam. Dược lý trị liệu là phương pháp đóng vai trò quan trọng trong cả điều trị giải độc và chống tái nghiện. Tuy nhiên, tỷ lệ tái nghiện vẫn cao với tất cả các trị liệu hiện có. Việc điều trị bằng thuốc hướng thần, điều trị thay thế bằng Methadone, đối kháng bằng Naltrexone là những phương pháp đã được nghiên cứu, thử nghiệm ở nước ta. Đây là những chọn lựa khoa học, và tương đối có hiệu quả trong điều trị nghiện ma túy dạng thuốc phiện ở Việt Nam hiện nay.
Về phương pháp thay thế giảm hại bằng Methadone nhằm làm giảm sử dụng ma túy bất hợp pháp; giảm tỷ lệ phạm pháp liên quan sử dụng chất ma túy; giảm tỷ lệ lây truyền bệnh do tiêm chích ma túy; giảm tỷ lệ tai biến do dùng chất ma túy; giúp phục hồi chức năng sinh lý, lao động, tái hòa nhập gia đình, xã hội và giảm tỷ lệ tái phát dùng chất ma túy.
Phương pháp này có ưu điểm là có tác dụng dung nạp chéo với các chất dạng thuốc phiện do đó người bệnh không xuất hiện hội chứng cai và thèm chất ma túy. Thời gian bán hủy kéo dài 24 - 36 giờ, chỉ cần dùng 1 liều duy nhất trong ngày nên nồng độ ổn định; hiệu quả cao với đường uống, tránh người bệnh phải tiêm chích và tránh hiệu quả "flash" do tiêm chích; dung nạp chậm nên tránh được khuynh hướng tăng liều và có hiệu quả kinh tế cao.
Về phương pháp đối kháng bằng Naltrexone được sử dụng điều trị nghiện heroin từ 1973, thực chất là điều trị duy trì sau khi đã điều trị giải độc. Naltrexone làm giảm hoặc mất cảm giác "phê" khi dùng chất ma túy, từ đó loại trừ trạng thái lệ thuộc về tâm thần do chất ma túy và làm giảm hoặc triệt tiêu trạng thái "đói trường diễn" chất ma túy. Naltrexone được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, chuyển hóa ở gan (60% liều vào máu). Nồng độ đỉnh (của naltrexone và chất chuyển hóa có hoạt tính 6-β naltrexone) đạt được sau uống 1 giờ. Thời gian bán hủy từ 1 - 3 giờ đối với Naltrexone và 13 giờ đối với 6-β Naltrexone, do vậy về lâm sàng, 1 liều Naltrexone có tác dụng đến 72 giờ và 1 phần nhỏ 6-β Naltrexone có thể kéo dài tới 125 giờ.
Để được điều trị bằng Naltrexone người bệnh phải được điều trị giải độc ít nhất 7 - 10 ngày trước. Bệnh nhân cần định lượng men gan trước khi dùng thuốc và hàng tháng trong 6 tháng đầu. Bệnh nhân có thể chuyển dần từ chất ma túy mạnh như heroin sang dùng chất ma túy nhẹ hơn như Methadone → Buprenophine → LAAM... và sau đó là không dùng ma túy trong 1 - 2 tuần. Dù vậy, vẫn có thể xuất hiện hội chứng cai, tác dụng phụ nhẹ trong vài tuần đầu khi dùng Naltrexone. Tuân thủ điều trị có vai trò quan trọng trong phương pháp này, nếu người bệnh ngừng dùng Naltrexone, việc dùng lại chất ma túy sẽ gây cảm giác "phê" rất mạnh và bệnh nhân rất dễ tái nghiện. Naltrexone không gây tăng dung nạp dù dùng kéo dài. Bệnh nhân đang dùng Naltrexone mà đồng thời dùng thêm các chất dạng thuốc phiện có thể bị tai biến quá liều chất dạng thuốc phiện (do mất dung nạp) dẫn đến nguy cơ tử vong. Duy trì liều đã dung nạp đến khi bệnh nhân hết nguy cơ tái nghiện (thường ít nhất là 6 tháng).
Điều trị bằng Naltrexone có các ưu điểm là không bắt buộc phải xét nghiệm tìm chất ma túy trong nước tiểu trong quá trình điều trị như với Methadone. Bệnh nhân chỉ cần đến uống thuốc 3 lần/tuần. Đây không phải là chất gây nghiện nên dễ quản lý và sử dụng. Hiệu quả chống tái nghiện sẽ trở nên tốt hơn nếu có kết hợp với các liệu pháp tâm lý và có sự hợp tác chặt chẽ của thày thuốc - bệnh nhân - gia đình.
TH