Lễ khất thực mang những nét văn hóa độc đáo dựa trên tinh thần Phật giáo Theravada của đất nước Triệu Voi. Hàng ngày, khi trời còn mờ sáng, với đôi chân trần, các nhà sư xếp thành hàng dài, lặng lẽ tỏa đi dọc các con đường nhận đồ khất thực từ những người dân xếp hàng quỳ dâng một cách thành kính, sau đó cầu nguyện ban phước cho dân lành. Thức ăn cúng dường được chia cho người nghèo, dùng cho bữa ăn duy nhất trong ngày của các nhà sư và một phần cho các loài vật nuôi trong chùa. Truyền thống này giúp người tu hành vừa độ nhật, vừa bỏ lòng sân si ngã mạn và gián tiếp tạo công đức cho người cúng dường vật phẩm.
Lễ khất thực từ lâu đã thu hút đông đảo khách du lịch đến Lào. Đặc biệt, khi ghé thăm cố đô Luang Prabang thanh bình và cổ kính - thành phố của những di tích đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới, du khách thường không bỏ lỡ cơ hội tham dự nghi lễ này. Tuy nhiên, số lượng khách tăng lên mỗi mùa cao điểm đồng nghĩa với việc có thêm những vị khách thiếu ý thức đổ về đất cố đô. Do thiếu hiểu biết mà họ vô tình phá hỏng bầu không khí trang trọng linh thiêng của Lễ khất thực. Bởi thế, nhiều chiến dịch kêu gọi khách du lịch tôn trọng Tak Bat đã được triển khai. Chính quyền Lào thậm chí đã ban hành bộ quy tắc ứng xử bằng hình ảnh nhằm vận động du lịch có trách nhiệm tại đất nước mình. Tuy nhiên, cho đến nay tình hình chưa được cải thiện nhiều. Để tránh bị làm phiền, nhiều người dân địa phương chọn các con đường và ngõ xóm nhỏ cho nghi thức dâng lễ Tak Bat. Trong khi đó, các nhà sư không có nhiều lựa chọn, họ chấp nhận cảnh bị vô số máy ảnh và điện thoại chĩa vào mình mỗi sáng trên con đường khất thực quen thuộc.
Bởi vậy, trước khi lên kế hoạch cho chuyến du lịch tại đất nước Triệu Voi và có ý định dậy sớm tham dự lễ Tak Bat, du khách nên nắm rõ những điều sau đây:
* Tak Bat là nghi lễ tôn giáo linh thiêng, không phải hình thức biểu diễn phục vụ du lịch.
* Du khách cần mặc trang phục kín đáo lịch sự, dù là nam hay nữ.
* Tuyệt đối giữ im lặng, không nói to và chỉ trỏ, phá vỡ bầu không khí tôn nghiêm.
* Nếu muốn chụp ảnh, hãy tắt âm thanh, tuyệt đối không dùng flash và chĩa thẳng ống kính vào mặt các nhà sư.
* Không tiếp cận quá gần, đụng chạm cơ thể hoặc bám theo sát đoàn hành khất.
* Nếu quyết định tham gia, hãy chắc chắn rằng điều này có ý nghĩa nhất định với bạn về mặt tinh thần. Nếu chỉ tham gia để trải nghiệm “cho vui”, “cho biết”, tốt hơn hết du khách nên đứng từ xa chiêm ngưỡng.
* Phụ nữ phải cởi giày dép, quỳ gối hoặc ngồi trên ghế thấp, đàn ông có thể đứng tuy nhiên cần cúi đầu thành kính và rửa tay sạch khi dâng đồ ăn, tránh nhìn thẳng vào mắt các nhà sư.
* Không dâng các lễ vật sống, đồ chiên xào và tiền. Không mua thức ăn bày sẵn trên hè phố chuyên bán cho khách du lịch, chúng thường có giá cao và chất lượng kém. Nếu có thể, nhờ khách sạn/nhà nghỉ nơi bạn lưu trú giúp chuẩn bị hay ra chợ địa phương sớm mua cơm hoặc loại xôi nấu từ kao kai noi, loại gạo nếp tốt tại Lào.
* Xôi, trái cây, các loại bánh, nước lọc hoặc thức ăn nấu chín nên được đựng trong giỏ hoặc bát sành, không đựng trong túi nilon. “Của cho không bằng cách cho”, các nhà sư sẵn sàng nhận đồ dù đó là một giỏ xôi nóng hổi đầy ắp hay chỉ đơn giản một trái chuối...
Đi du lịch là cách làm giàu vốn hiểu biết và trải nghiệm nhưng chính bạn cũng là người đại diện văn hóa của đất nước mình ra thế giới. Vì thế, dù tham dự nghi lễ Tak Bat trên đất nước Lào hay bất cứ lễ hội nào khác trên thế giới, việc tìm hiểu văn hóa địa phương luôn luôn là điều cần thiết. Hãy nhớ rằng, chỉ bằng những hiểu biết và hành động cư xử nhỏ của một lữ khách “có trách nhiệm”, bạn đã góp phần tạo nên một môi trường du lịch “có trách nhiệm” trên toàn cầu./.
Thảo Hiền
Tạp chí Du lịch tháng 6/2018