Tết của đồng bào dân tộc Kinh không bao giờ thiếu mâm ngũ quả đẹp mắt, cặp bánh chưng vuông vắn và những đặc sản địa phương thơm ngon. Trong mâm cỗ ngày tết thường có đĩa bánh chưng xanh quyện hương nếp gói bằng tấm lá dong; món dưa hành chua cay dịu nhẹ; những thỏi nem rán vàng ruộm, giòn tan; đĩa thịt gà luộc rắc lá chanh; món thịt đông ninh nhừ và đĩa giò chả khiến mâm cỗ ngày tết thêm phần hấp dẫn và đầy đặn…
Đối với đồng bào dân tộc Mông trên cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang), trên mâm cỗ cúng tất niên luôn có những chiếc bánh giầy, chai rượu ngô và chú gà trống sống đã được cắt tiết. Ngoài ra, trên bàn thờ gia chủ đặt một nhúm lông gà đã tẩm tiết gà dán vào mảnh giấy, sau đó dán trên bờ tường - nơi trú ngụ của thần linh theo quan niệm của đồng bào. Những bữa sau, chủ nhà sẽ luộc thịt gà hoặc thịt lợn để cúng thần linh. Người Pu Péo thì có tục gói hai loại bánh chưng là bánh chưng đen (ăn vào tối 29 tết để kết thúc năm cũ) và bánh chưng trắng (cúng vào tối 30 tết để mừng năm mới). Trong 3 ngày tết, đồng bào Pu Péo không rửa bát đũa sau khi ăn mà chỉ dùng giấy lau sạch bởi họ quan niệm nếu ngày tết mà bát đũa sạch sẽ thì cả năm sẽ đói ăn.
Ngày tết, người Cơ Tu ở Quảng Nam bày biện nhiều món ăn từ truyền thống đến hiện đại, trong đó có những món ăn như bánh sừng trâu, rượu cần, thịt xông khói, ếch rừng… luôn được chuẩn bị để sẵn sàng đón tiếp khách quý. Có nơi người Cơ Tu còn chế biến cả món thịt ủ chua trong ống nứa, thịt ống thọc nhuyễn, rượu Tà-vạt, Tr’đin - loại rượu lấy từ thân cây đoác… Những món ẩm thực độc đáo này chỉ có mặt trong những dịp lễ tết quan trọng.
Cũng như các dân tộc khác, ẩm thực ngày tết có ý nghĩa quan trọng đối với đồng bào Tây Nguyên, gắn với tâm linh, tín ngưỡng, kết nối giữa người sống và người đã khuất, giữa con người với thần linh. Trong mâm cỗ tết của đồng bào các dân tộc Ê-đê, M’Nông, Xơ-đăng, Ba Na, Gia Rai, H’rê... thường có món thịt nướng và rượu cần. Thay vì ăn cơm gạo tẻ với thức ăn nấu từ các loại rau rừng, ngày tết đồng bào ăn cơm lam. Thực phẩm chủ yếu trong ngày tết là thịt, trong đó các món nướng, tiết canh, nem sống dùng để dâng cúng thần linh và đãi khách.
Với người Khmer, mắm là một gia vị đặc biệt, trong đó mắm pro-hốc làm từ nhiều loại cá nhỏ (cá sặt, cá lòng tong, cá chốt...) được dùng nêm cho hầu hết các món ăn trong ngày tết cổ truyền. Ngoài ra, người Khmer còn có loại mắm chua pò-ót làm từ tép mòng trộn với đu đủ, riềng hoặc gừng non; món canh xiêm lo được nấu từ thịt, cá tươi, rau ngổ, chuối rém nêm với mắm pro-hốc. Nhắc đến ẩm thực ngày tết của người Khmer cũng không thể bỏ qua các món bánh củ gừng, bánh tai yến, bánh hột mít và đặc biệt bánh thốt nốt làm từ trái thốt nốt.
Thảo Chi