Không phải ngẫu nhiên Quỳnh Lưu được ví như hình ảnh một Nghệ An thu nhỏ. Du khách có thể tìm thấy nhiều dạng địa hình kiến tạo ở ngay trên vùng đất này: đồng bằng phì nhiêu, trung du bán sơn địa, đồi núi, sông hồ và biển cả. Ngắm nhìn những đồng lúa thẳng cánh cò bay; những vườn cây hoa màu quanh năm xanh mướt hay khám phá những làng quê ẩn chứa nhiều di tích lịch sử văn hóa quý báu như Quỳnh Thắng, Tân Thắng - nơi lưu giữ bản sắc đồng bào dân tộc Thái, Quỳnh Đôi - quê hương của nhiều danh nhân nổi tiếng, đền vua Hồ tại xã Ngọc Sơn - nơi phát tích của dòng họ Hồ trong cả nước… là những trải nghiệm đáng nhớ với du khách. Lần giở lại những trang sách nghiên cứu, từ lâu các nhà khảo cổ học đã khẳng định Quỳnh Lưu là một trong những quê hương đầu tiên của loài người, đã cùng với nền văn hóa Bắc Sơn góp phần làm cho bản đồ dân tộc - văn hóa ở Việt Nam thời kỳ đồ đá thêm phong phú và đa dạng. Đến nay, tại đây vẫn lưu giữ một hệ thống di chỉ nằm rải rác ở 20 địa điểm thuộc các xã hai bên đường quốc lộ 1A và ven biển, trong đó tiêu biểu là di chỉ thuộc xã Quỳnh Văn. Đến với Quỳnh Văn, du khách đến với những di chỉ văn hóa rực rỡ một thời, nơi các thế hệ người Việt cổ từng sống, lao động và đấu tranh để xây dựng nên nước Âu Lạc.
Biển Quỳnh (tên gọi chung của vùng biển Quỳnh Lưu) nối dài hàng chục cây số, ngày đêm rì rào vỗ sóng, là nơi du khách có thể thỏa sức tắm biển, thưởng thức hải sản tươi ngon, chiêm ngưỡng những ghềnh đá, hang động kỳ thú..., là mảnh ghép sinh động trong bức tranh biển muôn hình muôn vẻ của Việt Nam. Địa hình biển Quỳnh khá đa dạng, mỗi bãi tắm mang lại cho du khách những cảm nhận không hoàn toàn giống nhau. Biển Tiến Thủy như một hồ lớn thơ mộng, được đồi thông xanh ngắt bao bọc từ ba phía; biển Quỳnh Bảng sở hữu bãi đá lô nhô kỳ thú; biển Quỳnh Lương có đền Quy Lĩnh rất đẹp; biển Quỳnh Nghĩa phẳng lặng là nơi lý tưởng để tắm biển, hiện có khu nghỉ dưỡng Ruby Star Beach Quynh Resost đã bắt đầu phục vụ du khách (khi hoàn thiện vào năm 2018 khu nghỉ dưỡng có thể phục vụ khoảng 10 nghìn du khách mỗi ngày)… Từ đây, du khách có thể kết nối tour đến biển Quỳnh Phương (thị xã Hoàng Mai), nơi có đền Cờn thờ tứ vị thánh mẫu linh thiêng nằm trên đỉnh núi hướng ra biển và lễ hội đền Cờn kéo dài suốt tháng giêng âm lịch hàng năm. Nước biển Quỳnh Lưu luôn trong xanh, nhất là vào buổi sáng và buổi chiều, lại có độ mặn cao rất thích hợp cho nhu cầu chữa bệnh, nghỉ dưỡng của du khách.
Là một trong những vùng “địa linh nhân kiệt”, Quỳnh Lưu được du khách biết đến với nhiều lễ hội dân gian truyền thống đặc sắc như lễ kỳ phúc (Quỳnh Đôi), lễ cầu ngư (Sơn Hải, Tiến Thuỷ), lễ hội đền Thượng (Quỳnh Nghĩa), đua thuyền thúng (Quỳnh Long), lễ hội dân tộc thiểu số (Quỳnh Thắng, Tân Thắng)... Các lễ hội là nơi lưu giữ những trò chơi dân gian, những làn điệu dân ca hò vè, ví dặm mang đậm bản sắc xứ Nghệ… Một số danh lam thắng cảnh như hang Dơi (Quỳnh Tam), hồ Vực Mấu (Quỳnh Thắng), hang núi Rồng (Quỳnh Nghĩa), những dãy núi nhô ra biển với những cù lao, rừng phòng hộ ven biển, rừng ngập mặn, bãi cá, bãi tôm, cảng cá, khu chế biến dịch vụ hậu cần nghề cá... đều nằm trong tuyến du lịch sinh thái của tỉnh, đang thu hút du khách và các nhà nghiên cứu khoa học. Không chỉ thế, Quỳnh Lưu còn có nhiều đặc sản hấp dẫn như tôm, cua, ghẹ, ốc, sò, ngao, mực, nước mắm…, nhiều làng nghề truyền thống như trồng hoa cây cảnh, nghề mộc (Quỳnh Hồng), nghề hương trầm (Quỳnh Đôi), nghề mộc (Quỳnh Hưng), nghề trồng rau sạch (Quỳnh Lương, Quỳnh Minh), nghề làm muối ở các xã ven biển...
Quỳnh Lưu cách sân bay Vinh chỉ khoảng 20km về hướng Bắc, có mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt, đường sông, cửa lạch phát triển đa dạng và đang tiếp tục được đầu tư nâng cấp, tạo điều kiện cho nhân dân và du khách đi lại thuận lợi... Ngoài các tuyến giao thông quan trọng (quốc lộ và tỉnh lộ), các tuyến đường huyện nối từ quốc lộ 1A xuống các khu vực ven biển đã và đang được đầu tư cơ bản. Để phục vụ du khách, các nhà nghỉ, nhà hàng, khách sạn cũng được đầu tư xây dựng, nhất là tại khu vực biển Quỳnh… Đó chính là những nền tảng tạo đà cho Du lịch Quỳnh Lưu vươn lên phát triển.
Nhận thấy vai trò quan trọng của ngành “công nghiệp không khói” đối với phát triển kinh tế - xã hội, huyện Quỳnh Lưu ngày càng quan tâm đầu tư cho du lịch. Nhờ đó, lượng khách hàng năm đến Quỳnh Lưu tăng khá mạnh, bình quân 9 - 10%/năm, chủ yếu là khách du lịch tắm biển nghỉ dưỡng và là khách nội địa. Năm 2015, Du lịch Quỳnh Lưu ước đón khoảng 133.600 lượt khách, đạt hơn 253 tỷ đồng doanh thu du lịch. Đến nay, toàn huyện có 19 cơ sở lưu trú với 262 phòng nghỉ, 450 giường. Nhận thức về bảo vệ môi trường của cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân các địa phương vùng ven biển ngày càng được nâng cao. Các xã vùng biển đã chủ động thành lập các tổ thu gom rác thải vào mùa du lịch, thành lập các câu lạc bộ vệ sinh môi trường tại Quỳnh Nghĩa, Quỳnh Bảng…
Trong giai đoạn 2016 - 2020, Quỳnh Lưu sẽ đẩy mạnh phát triển du lịch tắm biển gắn với nghỉ dưỡng và văn hóa tâm linh, du lịch sinh thái, phấn đấu đến năm 2020 du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng trong cơ cấu kinh tế của huyện Quỳnh Lưu.
Nguyễn Thu Quỳnh
(Tạp chí Du lịch)