Đất để làm đồ sành phải là loại đặc biệt, có độ dẻo quánh vì thế dân làng Phù Lãng từ xưa tới nay đều phải đi mua đất ở cách xa làng gần ba chục km rồi chở trên thuyền xuôi theo dòng sông Cầu về Phù Lãng. Mua được đất về, người thợ phơi cho đất bạc màu, trộn kỹ, đập thành những viên nhỏ bằng ngón chân cái rồi mới cho "ngậm" nước, sau đó xéo tròn, nề đất, chọn sạn, phá, cho tới khi đất nhuyễn mịn. Khâu làm men cũng kỳ công không kém. Men da lươn của đồ sành muốn có màu vàng óng, chảy từng giọt phải dùng tro đốt từ củi rừng cùng với đá son, làm đất sét màu vàng để khô, đập nhỏ rồi cho vào nước gạn qua rây bột. Sau khâu tạo hình, khâu nung rất quan trọng vì nung bằng củi nên nhiệt độ lúc nào cũng phải đều. Mỗi lò thường nung được một nghìn sản phẩm và phải đun liền trong ba ngày ba đêm. Sản phẩm đạt tiêu chuẩn phải có màu da lươn vàng óng hay màu cánh gián, khi gõ vào có tiếng vang.
Không tạo sản phẩm theo khuynh hướng công nghiệp, sản phẩm gốm Phù Lãng có mặt trên thị trường hiện nay đều được vuốt bằng tay. Vì vậy nét quyến rũ và đặc sắc của gốm Phù Lãng chính là ở phong cách tạo hình truyền thống nhưng lại sáng tạo theo ý tưởng độc đáo, mới lạ của người nghệ sĩ. Những đường nét tưởng như vụng về thô ráp nhưng lại tạo ra một tác phẩm độc đáo lạ thường với đa dạng chủng loại và nhiều mẫu mã đẹp. Một số sản phẩm lại được vẽ và phủ đá dăm, phủ cát mịn trang trí trên mặt gốm. Có lọ hoa vẽ chim hạc, trống đồng nhưng đều theo trường phái ấn tượng phá cách, lại có lọ hoa chỉ vẽ một chiếc lá, hay vẩy chất liệu đất thô nhám thành những hình thú như ngựa, voi, cua, cá, lá sen, bông hoa cúc, hoa chanh, hoa thạch thảo, lưu li... Có sản phẩm gốm Phù Lãng người ta chỉ sản xuất duy nhất một chiếc, điều này đánh trúng tâm lý thích sưu tập hàng "độc" của nhiều người sưu tầm đồ gốm. Những sản phẩm gốm tinh tế ấy trở thành món quà mừng sinh nhật, mừng tân gia, mừng đám cưới được người nhận hết sức trân trọng.
Gốm Phù Lãng đẹp về hình dáng, tốt ở chất liệu. Phù Lãng đã tìm cho mình một chỗ đứng trên thị trường gốm trong và ngoài nước. Mô hình các sản phẩm gốm mỹ thuật - mỹ nghệ hiện đại phát triển bên cạnh những sản phẩm truyền thống sẽ là hướng phát triển của gốm Phù Lãng trong tương lai.
Bài và ảnh: MINH ĐỨC