Từ Quốc lộ 3 rẽ theo Quốc lộ 3B vào khoảng hơn 60km sẽ tới thị trấn Yến Lạc, huyện Na Rì. Con sông Bắc Giang như một dải lụa hiền hòa chảy qua giữa thung lũng tạo thêm cho nơi vùng cao này càng thêm thơ mộng. Từ thị trấn Yến Lạc, qua Phố Cổ theo con đường nhựa chừng 5km hướng Khuổi Hai, xã Lương Hạ thì đến chân núi Phja Trạng. Động Nàng Tiên ẩn mình sau những tán rừng xanh, hoang sơ.
Đứng ngắm từ xa, núi Phja Trạng mang hình dáng như một cô gái nằm ngủ giữa trời mây; bước theo những bậc thang bằng đá tiến sâu vào phía sâu trong hang, những thạch nhũ tự nhiên được hình thành từ hàng nghìn năm lấp lánh, lung linh dưới ánh đèn của những bóng điện tỏa sáng huyền ảo… Được biết, đây hang động tự nhiên, sâu xuống lòng núi khoảng 60m, cửa động có chiều cao khoảng 6m, khẩu độ cao của vòm động khoảng từ 30-50m. Từ cửa hang vào trong động có nhiều nhũ đá, cột đá tạo nên cảnh "rồng bay, phượng múa" huyền ảo lung linh rất hấp dẫn. Những thửa ruộng bậc thang gần động có dòng nước mát chảy xung quanh được người dân gọi là ruộng tiên, suối tiên. Xung quanh động có những hang, ngách nhỏ, có chiều dài từ chục mét đến hàng trăm mét, có một số đường ngách thông ra sườn núi làm cho động Nàng Tiên thêm huyền bí và thơ mộng.
Dân gian lưu truyền, từ xa xưa có 7 nàng tiên từ trên trời xuống hạ giới để tắm mát, vãn cảnh ở con suối dưới chân núi Phja Trạng. Do mải ngắm cảnh sơn thủy hữu tình, hái hoa, bắt bướm nên trời tối lúc nào không biết, các nàng tiên không kịp về trời. Từ trên cao nhìn xuống, thương tình, trời đã tạo thành hang động để các cô tiên trú ngụ qua đêm. Từ đó nguời dân đặt tên cho con suối đó là "Khuổi Hai" có nghĩa là suối trăng, nơi các nàng tiên trú gọi là động Nàng Tiên. Hai cái tên này đã được truyền lại cho tới ngày nay. Người già tại địa phương còn kể rằng: Có một ông tổ họ Lý vác búa lên rừng tìm cây để làm bắp cày, lúc đi qua động, thấy các Nàng Tiên đang ngồi chơi cờ, phần vì mê cờ, phần do sự quyến rũ sắc đẹp của các nàng tiên, ông họ Lý lấy cán búa kê ngồi xem các nàng tiên chơi cờ đến tối không biết về nhà. Ở nhà mọi người đi tìm suốt ngày này qua tháng khác nhưng không thấy, nên đã làm ma đưa tang. Sau khi xem hết ván cờ, ông tổ họ Lý vác búa ra về thì cán búa đã bị mối xông, về đến nhà, gia đình đã tổ chức mãn tang cho ông tròn 3 năm. Những câu chuyện thần bí đó được dân gian lưu truyền cho tới ngày nay.
Được xếp hạng di tích cấp quốc gia từ năm 1999, hiện nay, động Nàng Tiên đã dần được đầu tư về đường giao thông, ôtô có thể đi lại dễ dàng, hàng trăm bậc thang được xây kiên cố vào đến cửa hang; khu vực cửa động có người trông coi, giữ chìa khóa mở cửa khi có du khách đến thăm. Động Nàng Tiên là một di tích cấp quốc gia nhiều tiềm năng, để khai thác hiệu quả, cần có sự đầu tư tôn tạo để phát triển du lịch theo hướng chuyên nghiệp và lâu dài. Gìn giữ vẻ nguyên khai gắn các sự tích truyền thuyết với các điểm nhấn đẹp ở trong hang, du ngoạn thăm động Nàng Tiên kết hợp tham quan nhà sàn cổ, thưởng thức các món ăn dân tộc và lắng nghe hát then, hát lượn của đồng bào… là điểm du lịch hấp dẫn của Na Rì gắn kết với tua du lịch Ba Bể - các điểm di tích lịch sử, di tích cách mạng và danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh, góp phần thúc đẩy tiềm năng du lịch của địa phương phát triển./.
Nguồn: baobackan.org.vn