Triển vọng du lịch cộng đồng ở Đắk Lắk
Với những lợi thế sẵn có từ đời sống hàng ngày, một số buôn làng người Êđê ở Đắk Lắk đã dần hình thành các mô hình du lịch cộng đồng. Được sự định hướng, hỗ trợ, các buôn làng đang mạnh dạn phát triển loại hình du lịch này, qua đó góp phần bảo tồn tốt hơn các giá trị truyền thống của dân tộc.
Là buôn còn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa và kiến trúc của người Êđê, buôn Ako Dhông đã được tỉnh Đắk Lắk chọn quy hoạch làm điểm du lịch cộng đồng từ năm 2019. Theo quy hoạch, điểm du lịch cộng đồng buôn Akô Dhông rộng hơn 55ha, quy mô dân số khoảng 2.200 - 3.000 khẩu, trong đó hơn 30% người Êđê ở trong buôn sinh sống bằng nghề dệt thổ cẩm, làm rượu cần, chế tác đồ thủ công mỹ nghệ và mở dịch vụ giải trí văn hóa - văn nghệ truyền thống, phục vụ du khách.
Buôn Tuôr nằm cách trung tâm TP. Buôn Ma Thuột khoảng 10km, còn giữ lại được nhiều nét nguyên bản và hoang sơ môi trường tự nhiên cũng như văn hóa của người Êđê. Hiện trong buôn còn gần 30 ngôi nhà dài truyền thống; có các đội nghệ nhân diễn tấu cồng chiêng, nghệ nhân dệt thổ cẩm, nghề nấu rượu cần và nhiều loại nhạc cụ dân tộc. Buôn có vị trí địa lý khá thuận lợi cho phát triển du lịch vì nằm gần Quốc lộ 14, gần với các cụm thác lớn và các điểm du lịch như: thác Drai Nur, Gia Long (huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk), thác Trinh Nữ, Dray Sáp (huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông).
Bên cạnh đó, Đắk Lắk đã khảo sát và phát triển loại hình du lịch cộng đồng tại 8 buôn làng khác trong tỉnh. Đắk Lắk cũng đã tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo kiến thức xây dựng, phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng, dịch vụ homestay (bao gồm nâng cao kỹ năng giao tiếp, marketing, chăm sóc và phục vụ khách du lịch; tổ chức, dàn dựng chương trình văn nghệ dân gian, văn hóa cồng chiêng phục vụ du lịch); bồi dưỡng kỹ năng chế biến món ăn phục vụ khách du lịch; tập huấn du lịch có trách nhiệm với môi trường và văn hóa địa phương cho người dân, nhằm xây dựng và tạo ra sản phẩm du lịch cộng đồng, dịch vụ homestay đặc thù, đạt chất lượng phục vụ du khách. Khi mô hình du lịch cộng đồng này phát triển sẽ không chỉ đóng góp cho nền kinh tế địa phương mà còn giải quyết công ăn việc làm cho nhiều lao động, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ; đồng thời góp phần bảo tồn truyền thống văn hóa các dân tộc một cách hiệu quả hơn. Xác định điều đó, thời gian gần đây, ngành Du lịch Đắk Lắk và các hộ dân làm du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh đã đặc biệt quan tâm triển khai thực hiện vấn đề này.
Hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng
Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Đắk Lắk đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 cũng đưa ra định hướng về sản phẩm du lịch của tỉnh, đến năm 2030 sẽ tập trung xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với việc bảo tồn và phát triển các buôn đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Trong đó, đầu tư phát triển mô hình du lịch cộng đồng phải chú ý giữ gìn, tôn tạo những giá trị văn hóa, lịch sử bản địa; ổn định cuộc sống của người dân trong vùng dự án; đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội; đảm bảo vệ sinh môi trường; đặc biệt cộng đồng cư dân nơi du lịch phát triển phải được hưởng lợi từ việc phát triển du lịch cộng đồng. Xây dựng sản phẩm du lịch cộng đồng phải đáp ứng được nhu cầu chủ yếu của khách du lịch như: Khách du lịch phải được gặp gỡ, giao lưu với cộng đồng cư dân địa phương, hộ làm nương rẫy, đánh bắt cá, làm nghề truyền thống và các hoạt động thường ngày; được trải nghiệm cuộc sống của người nông dân dưới hình thức tham gia vào một số công đoạn sản xuất/canh tác nông nghiệp; thăm quan phong cảnh, con người, văn hóa và lối sống của người dân tại các buôn lựa chọn; phải thu hút được các doanh nghiệp đầu tư: dịch vụ hướng dẫn tham quan, thuyết minh; dịch vụ hướng dẫn trảinghiệm; dịch vụ ẩm thực, cung cấp dịch vụ ăn uống; dịch vụ lưu trú, nhất là lưu trú tại nhà dân (homestay)…
Bên cạnh đó, Hội đồng nhân dân tỉnh Đắk Lắk khóa X, kỳ họp thứ hai cũng đã thông qua Nghị quyết số 08/2021/NQ-HĐND về hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2021 - 2025. Nghị quyết quy định về một số chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, giai đoạn 2021- 2025.
Đối tượng áp dụng của Nghị quyết là các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số phát triển du lịch cộng đồng trong đề án hoặc kế hoạch phát triển du lịch của tỉnh được phê duyệt; các cá nhân, hộ gia đình trong các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số phát triển du lịch cộng đồng trong đề án hoặc kế hoạch phát triển du lịch của tỉnh được phê duyệt; các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng.
Điều kiện hỗ trợ là các thôn, buôn có cộng đồng người dân tộc thiểu số sinh sống; còn duy trì các hình thức biểu diễn nghệ thuật, các lễ hội truyền thống của địa phương; có các điều kiện về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. Cá nhân, hộ gia đình phải có nơi cư trú hợp pháp tại thôn, buôn được hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng; có văn bản cam kết thực hiện phát triển du lịch cộng đồng tại thôn, buôn ít nhất 05 năm kể từ khi được Nhà nước hỗ trợ; riêng hộ gia đình kinh doanh dịch vụ lưu trú phải được cơ quan có thẩm quyền công nhận đủ điều kiện tối thiểu về cơ sở vật chất, kỹ thuật, dịch vụ đối với nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê theo quy định của pháp luật.
Cá nhân, hộ gia đình thuộc các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số được hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng chỉ được hỗ trợ một lần cho một nội dung chính sách khi đảm bảo các điều kiện theo Nghị quyết này. Những nội dung, hạng mục đã được hỗ trợ từ các chương trình, dự án khác không được hỗ trợ theo Nghị quyết này. Việc hỗ trợ đối với các thôn, buôn và cá nhân, hộ gia đình phải đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch về nội dung, đối tượng, trình tự, thủ tục, mức hỗ trợ và kết quả thực hiện.
Yêu cầu việc thiết kế các hạng mục phải phù hợp với đặc điểm văn hóa của từng thôn, vùng miền hoặc quy chế quản lý kiến trúc quy hoạch của buôn (nếu có). Thời điểm hỗ trợ khi công trình đã được nghiệm thu, hoàn thành đưa vào sử dụng.
Với những lợi thế về điều kiện tự nhiên và sự đa dạng bản sắc văn hóa, Đắk Lắk có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch, nhất là du lịch cộng đồng. Sự định hướng, hỗ trợ cụ thể từ các cấp, ngành và chính quyền sẽ mở ra hướng đi triển vọng cho du lịch cộng đồng ở Đắk Lắk, đóng góp tốt hơn vào sự phát triển kinh tế - xã hội và bảo tồn văn hóa ở địa phương./.
Lan Phương