Chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư trong lĩnh vực du lịch; huy động nguồn lực, thu hút đầu tư phát triển du lịch, đặc biệt đối với những vùng khó khăn có tiềm năng du lịch
Sự phát triển của ngành Du lịch đã và đang góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và xuất khẩu tại chỗ; bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, tài nguyên thiên nhiên; tạo nhiều việc làm, nâng cao đời sống nhân dân; đẩy mạnh quá trình hội nhập quốc tế, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam. Với tầm quan trọng của ngành du lịch, ngày 16 tháng 01 năm 2017, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TW về phát triển du lịch trở thành kinh tế mũi nhọn. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng cũng nhấn mạnh việc cơ cấu lại ngành du lịch để phát triển nhanh, bền vững. Tiếp đến, ngày 22 tháng 01 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 147/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030. Tại các văn bản nêu trên, Đảng, Chính phủ đã đề ra các quan điểm, mục tiêu, giải pháp để phát triển du lịch trong thời gian tới bảo đảm tính chuyên nghiệp, hiện đại và phát triển đồng bộ; xây dựng, phát triển và định vị thương hiệu du lịch quốc gia gắn với hình ảnh chủ đạo, độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Khái quát tình hình phát triển du lịch
Năm 2019 lượng khách du lịch trên toàn thế giới đạt hơn 1.4 tỷ lượt, du lịch đóng góp gần 9 nghìn tỷ USD vào tổng GDP toàn cầu; trong năm 2019, Việt Nam được đánh giá là một trong 10 quốc gia có mức tăng trưởng du lịch nhanh nhất thế giới, cụ thể: khách du lịch quốc tế đến Việt Nam đạt hơn 18 triệu lượt khách (tăng 16,2% so với năm 2018), khách du lịch nội địa đạt khoảng 85 triệu lượt khách, tổng thu từ du lịch đạt khoảng 755.000 tỷ đồng, chiếm gần 10% GDP.
Tuy nhiên, trong năm 2020 - 2021 dịch COVID-19 đã tác động mạnh đến sự tăng trưởng trên. Số lượng khách du lịch trên toàn thế giới giảm khoảng 60-80%, ngành du lịch thế giới đã thiệt hại khoảng 3.3-4 nghìn tỷ USD (tương đương 4.2-4,5% tổng GDP toàn cầu).
Riêng đối với Việt Nam, khách quốc tế năm 2020 chỉ đạt 3.837,3 nghìn lượt người, giảm 78,7% so với năm trước. Năm 2021, Việt Nam không đón khách du lịch quốc tế, chỉ cho phép nhập cảnh đối với chuyên gia và người lao động làm việc tại các doanh nghiệp dự án, 10 tháng đầu năm năm 2021 là 125,1 nghìn lượt người, giảm 96,7% so với cùng kỳ năm trước. Du lịch nội địa cũng gần như “đóng băng” do cả nước liên tục phải đối phó với các đợt dịch bùng phát, đặc biệt là đợt dịch từ tháng 7 năm 2021.
Hỗ trợ đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch
Với vai trò và tầm quan trọng của mình, trong những năm qua, ngành du lịch đã nhận được sự quan tâm, chú trọng của Đảng, Quốc hội, Chính phủ. Đối với lĩnh vực hỗ trợ đầu tư hạ tầng du lịch, tại Quyết định số 1861/QĐ-TTg ngày 23/11/2017, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu phát triển hạ tầng du lịch giai đoạn 2016-2020, theo đó, ngân sách Trung ương hỗ trợ cho các địa phương để xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch là hơn 3.800 tỷ đồng. Nguồn vốn này tập trung chủ yếu vào các hạng mục như: đường vào các khu du lịch, đường nội bộ trong khu du lịch, hệ thống xử lý chất thải, tôn tạo tài nguyên du lịch…
Nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách Trung ương đóng vai trò là nguồn “vốn mồi” để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu cho các khu du lịch quốc gia, điểm du lịch quốc gia, khu, điểm du lịch địa phương nhằm tạo thuận lợi cho du khách tiếp cận khu, điểm du lịch, qua đó kích thích thu hút các nguồn vốn hợp pháp khác đặc biệt là nguồn vốn tư nhân đầu tư phát triển dịch vụ du lịch.
Các địa bàn trọng điểm phát triển du lịch được ưu tiên đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng từ nguồn ngân sách nhà nước là các khu vực khó khăn có tiềm năng du lịch như: Miền núi phía Bắc, Miền Trung-Tây Nguyên; Miền Tây Nam Bộ, các điểm, tuyến du lịch thuộc các vùng sâu, vùng xa có khả năng liên kết với các tuyến du lịch tạo thành thế liên hoàn thu hút khách du lịch, góp phần xoá đói giảm nghèo.
Trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, lĩnh vực du lịch thuộc các hoạt động kinh tế được sử dụng vốn đầu tư công nguồn ngân sách Nhà nước theo quy định tại Nghị quyết số 973/2020/UBTVQH14 ngày 8/7/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn đầu tư nguồn NSNN giai đoạn 2021-2025. Tại Quyết định số 1535/QĐ-TTg ngày 15/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc giao kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2025, vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ cho lĩnh vực du lịch của các địa phương là hơn 5.500 tỷ đồng. Từng địa phương căn cứ vào vị trí địa lý và thế mạnh đặc thù của mình, xây dựng định hướng phát triển du lịch để từ đó chủ động rà soát, triển khai các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng, trong kế hoạch đầu công trung hạn giai đoạn 2021-2025 thuộc thẩm quyền quản lý.
Tại Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành kinh tế mũi nhọn và Quyết định số 147/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 đã xác định nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp phát triển kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch, thu hút nguồn lực xã hội, nhà đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật ngành du lịch. Năm 2020, luật Đầu tư và luật Doanh nghiệp mới được ban hành tiếp tục có những chỉnh sửa tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh, bổ sung thêm các hình thức ưu đãi đầu tư, mở rộng thêm các đối tượng hưởng ưu đãi đầu tư, phân cấp mạnh mẽ hơn từ trung ương xuống địa phương về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, giảm bớt thủ tục hành chính...
Bộ Kế hoạch và Đầu tư với chức năng là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về đầu tư phát triển, doanh nghiệp đã chủ trì, tham mưu trình Chính phủ xây dựng các văn bản luật theo hướng tạo điều kiện thuận lợi, thông thoáng cho doanh nghiệp nói chung trong đó có các doanh nghiệp hoạt động, đầu tư vào lĩnh vực du lịch; phối hợp chặt chẽ, tham mưu cho các địa phương xây dựng các chương trình xúc tiến đầu tư để định hướng thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước có công nghệ hiện đại, thân thiện với môi trường đầu tư vào lĩnh vực du lịch, đặc biệt là cơ sở lưu trú, cơ sở vui chơi giải trí, khu nghỉ dưỡng phức hợp cao cấp, phù hợp với nhu cầu và xu hướng du lịch mới. Với các chính sách ngày càng thông thoáng, trong thời gian qua, nhiều địa phương đã thu hút được các nhà đầu tư lớn trong và ngoài nước đầu tư cho lĩnh vực du lịch, đặc biệt là các dự án tổ hợp du lịch nghỉ dưỡng quy mô lớn phải kể đến như Hồ Tràm ở Bà Rịa-Vũng Tàu, có tổng vốn 4,2 tỷ USD do Tập đoàn Asian Coast Development đầu tư, các khu du lịch nghỉ dưỡng cao cấp của tập đoàn Vingroup, Sun Group, FLC… góp phần cải thiện cơ sở vật chất và tạo ra nhiều sản phẩm du lịch có chất lượng cao cho Việt Nam.
Hỗ trợ ngành du lịch khắc phục khó khăn của đại dịch COVID-19
Năm 2020 và 2021, là những năm đầy khó khăn, thách thức đối với Việt Nam. Đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiều ngành lĩnh vực của nền kinh tế. Trong đó, khu vực dịch vụ chịu ảnh hưởng nặng nề và nghiêm trọng nhất, đặc biệt là dịch vụ du lịch, lưu trú… Theo thống kê, 95% doanh nghiệp lữ hành phải ngừng hoạt động. Nhiều cơ sở lưu trú cho nhân viên nghỉ việc không lương hoặc chấm dứt hợp đồng với số lượng lên tới 80-90%. Công suất buồng phòng bình quân các nơi chỉ đạt khoảng 10-20%; khoảng 30% cơ sở lưu trú du lịch đóng cửa.
Trước tình hình đó, trong hai năm 2020 và 2021, với vai trò là cơ quan tham mưu cho Chính phủ trong công tác điều hành phát triển kinh tế-xã hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã được giao chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan tham mưu trình Quốc hội, Chính phủ, ban hành nhiều Nghị Quyết, chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động nói chung và ngành du lịch nói riêng như: i) Giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu tác động của dịch COVID-19; ii) Chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19; iii) Gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất iv) Thành lập Tổ công tác đặc biệt của Bộ, cơ quan, địa phương về tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh COVID-19… Các chính sách, giải pháp được triển khai đã góp phần hỗ trợ doanh nghiệp tiếp tục nỗ lực vượt qua khó khăn bởi dịch COVID-19, duy trì sản xuất kinh doanh, ổn định việc làm cho người lao động, góp phần đảm bảo an sinh xã hội, đóng góp tăng trưởng kinh tế, đảm bảo mục tiêu kép “vừa chống dịch, vừa phát triển kinh tế”.
Đại dịch COVID-19 vẫn đang diễn biến phức tạp tại nhiều quốc gia trên thế giới và dự báo sẽ tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến ngành du lịch trong thời gian tới. Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan xây dựng Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế sau dịch bệnh COVID-19 với mục tiêu huy động phát huy dư địa tài khóa, tiền tệ, trên cơ sở bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, các cân đối lớn để hỗ trợ doanh nghiệp, người dân, người lao động, nền kinh tế nhanh chóng vượt qua khó khăn, sớm phục hồi, phát triển, tạo sức bật cho nền kinh tế góp phần phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng 5 năm 2021-2025, nâng cao năng lực nội tại, tính tự chủ và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Trong Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế có nhiều nhóm giải pháp, chính sách, bao gồm các chính sách liên quan đến lĩnh vực du lịch, trong đó dự kiến có các chính sách: i) Hỗ trợ về thuế, phí, ii) Hỗ trợ về tín dụng cho các doanh nghiệp; iii) Hỗ trợ giá điện, tiền điện cho cơ sở lưu trú du lịch; doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đào tạo lại lao động về các nghiệp vụ du lịch liên quan, iv) Giảm tiền ký quỹ kinh doanh dịch vụ lữ hành đến hết năm 2023; xây dựng và hỗ trợ bảo hiểm COVID-19, chi phí xét nghiệm RT-PCR cho khách du lịch. Chính sách hỗ trợ thực hiện theo cơ chế bồi hoàn thông qua các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lữ hành, v) Số hóa dữ liệu hành trình, tình trạng sức khỏe, chân dung hành vi của khách du lịch và nhân viên phục vụ công tác phòng, chống và kiểm soát dịch bệnh khi mở cửa thị trường du lịch nội địa, du lịch nước ngoài.
Các chính sách Nhà nước đã hỗ trợ trực tiếp cho ngành du lịch trong thời gian qua bao gồm:
Chính sách về thuế, phí
Gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất; Giảm tiền thuê đất năm 2020 và năm 2021; Giảm 30% mức thuế suất thuế VAT hoặc giảm 30% mức tỷ lệ % để tính thuế VAT đối với hàng hóa, dịch vụ: dịch vụ lưu trú; dịch vụ của các đại lý du lịch, kinh doanh tour du lịch và các dịch vụ hỗ trợ liên quan đến quảng bá và tổ chức tour du lịch… Giảm 30% số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp; Giảm giá bán điện cho cơ sở lưu trú du lịch từ mức giá bán lẻ điện áp dụng cho kinh doanh bằng mức giá bán lẻ điện áp dụng cho các ngành sản xuất; Giảm 50% phí thẩm định cấp giấy phép kinh doanh lữ hành; Giảm 80% tiền ký quỹ kinh doanh dịch vụ lữ hành đến hết năm 2023; Lùi thời điểm đóng kinh phí công đoàn đến hết năm 2021.
Chính sách về tín dụng
Miễn, giảm lãi vay đến hết tháng 6 năm 2022 (cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi phí và giữ nguyên nhóm nợ để tiếp tục hỗ trợ các khách hàng bị ảnh hưởng bởi COVID).
Chính sách an sinh xã hội
Hỗ trợ người lao động, người sử dụng lao động gặp khó khăn. Doanh nghiệp và người lao động trong lĩnh vực du lịch được hỗ trợ như sau: Hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động tạm dừng đóng vào Quỹ hưu trí và tử tuất. Hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động. Hỗ trợ người lao động tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương. Hỗ trợ người lao động chấm dứt hợp đồng lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp. Hỗ trợ hướng dẫn viên du lịch. Mức hỗ trợ: 3.710.000 đồng/người. Hỗ trợ người sử dụng lao động vay vốn trả lương ngừng việc, vay vốn trả lương cho người lao động khi phục hồi sản xuất. Hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong bối cảnh dịch COVID-19 theo Nghị quyết số 105/NQ-CP ngày 09/9/2021 của Chính phủ.
Phát triển du lịch trong thời gian tới
Đại dịch COVID-19 vẫn còn diễn biến phức tạp, phát triển du lịch của Việt Nam cần đặt trong bối cảnh mới “sống chung” với dịch COVID-19. Do vậy, trong dài hạn ngành du lịch cần tập trung vào một số nhiệm vụ, giải pháp sau:
- Tiếp tục tập trung ưu tiên các biện pháp phòng, chống và kiểm soát dịch. Các cấp, các ngành, các địa phương thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về việc phòng, chống dịch bệnh.
- Khuyến khích các đơn vị cung cấp dịch vụ du lịch thực hiện quy trình đảm bảo an toàn cho khách du lịch, nâng cao chất lượng phục vụ.
- Đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường, xây dựng các thị trường khách đa dạng và phong phú; Hỗ trợ doanh nghiệp khảo sát, tuyên truyền quảng bá du lịch tại các thị trường tiềm năng, thị trường du lịch mới.
- Hỗ trợ về cải cách thể chế và cải cách hành chính trên lĩnh vực du lịch; hỗ trợ Chương trình đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực du lịch; hỗ trợ chương trình đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch…
- Xây dựng thương hiệu điểm đến “Xanh-an toàn”: Cần đẩy nhanh việc tiêm vắc-xin tiến tới miễn dịch cộng đồng tại một số trọng điểm du lịch, tạo nền tảng vững chắc, ổn định hoạt động du lịch nội địa và mở rộng đón khách du lịch từ các thị trường quốc tế.
Về huy động nguồn lực cho ngành du lịch, cần tập trung vào một số nhóm giải pháp gồm:
- Tại Quyết định số 1535/QĐ-TTg ngày 15/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc giao kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021 - 2025, vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ cho lĩnh vực du lịch của các địa phương là hơn 5.500 tỷ đồng. Đây là nguồn lực quan trọng để thúc đẩy phát triển và hoàn thiện kết cấu hạ tầng du lịch. Các địa phương cần ưu tiên bố trí và sử dụng hiệu quả nguồn vốn này.
- Ngoài ra, Quỹ hỗ trợ phát triển du lịch sẽ là nguồn lực quan trọng để thực hiện các nhiệm vụ xúc tiến, quảng bá và hỗ trợ phát triển du lịch. Nguồn lực này góp phần mở rộng, cơ cấu lại thị trường khách du lịch quốc tế đến Việt Nam trong bối cảnh hậu đại dịch COVID-19.
- Bên cạnh nguồn vốn ngân sách nhà nước là “vốn mồi”, cần nghiên cứu ban hành cơ chế, chính sách phù hợp, ổn định và hấp dẫn để đa dạng hoá các nguồn vốn đầu tư vào hạ tầng du lịch theo các quy hoạch đã được phê duyệt (như nguồn vốn ODA, đầu tư của doanh nghiệp trong và ngoài nước, huy động hợp tác công tư PPP, dân cư...) phát triển cơ sở hạ tầng du lịch, chú trọng khu du lịch quốc gia, khu du lịch trọng điểm, các địa phương còn khó khăn nhưng có tiềm năng du lịch.
- Tăng cường tính chủ động của các địa phương, đặc biệt là những tỉnh còn gặp khó khăn về ngân sách, trong việc huy động các nguồn vốn đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng khu du lịch, tránh sự phụ thuộc quá lớn vào nguồn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.
- Từng địa phương căn cứ vào vị trí địa lý và thế mạnh đặc thù của mình, xây dựng định hướng phát triển du lịch của mình để từ đó chủ động hoặc phối hợp với Trung ương tổ chức các hoạt động xúc tiến đầu tư vào lĩnh vực du lịch một cách có hiệu quả nhất nhằm tập trung thu hút đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch.
- Tiếp tục hoàn thiện cơ sở hạ tầng du lịch của 46 khu du lịch quốc gia được xác định tại Quyết định số 201/QĐ-TTg ngày 22/01/2013 của Thủ tướng Chính phủ và các khu du lịch quốc gia mới được bổ sung.
Trong những tháng cuối năm 2021, dịch COVID-19 tại Việt Nam sẽ dần được kiểm soát ở mức độ an toàn. Cùng với xu thế chung mở cửa đón khách du lịch quốc tế của các nước trong khu vực và thế giới, ngành du lịch Việt Nam cũng cần khẩn trương xây dựng phương án phát triển trong tình trạng “bình thường mới”, triển khai thực hiện ngay một số chính sách như: i) Công nhận “Hộ chiếu vaccine” giữa Việt Nam với các quốc gia là thị trường khách du lịch quốc tế đến Việt Nam, ii) Tăng cường công tác truyền thông, xúc tiến, quảng bá, kích cầu du lịch, iii) ứng dụng thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động du lịch, iv) Thí điểm đón khách quốc tế tới một số địa phương đảm bảo các biện pháp y tế an toàn, v) Miễn giảm phí, vé tham quan tại các khu du lịch trọng điểm…
Bộ Kế hoạch và Đầu tư tin tưởng rằng với những định hướng, chính sách và chỉ đạo tích cực, kịp thời của Đảng, Quốc hội, Chính phủ nêu trên sẽ phát huy mạnh mẽ hiệu quả và tạo cú hích để khôi phục, phát triển du lịch vào cuối năm 2021, tạo đà cho du lịch Việt Nam cất cánh trong những năm tới. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng ngành du lịch, tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các cơ chế chính sách phù hợp nhằm phát triển du lịch và hiện thực hóa mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam
Võ Thành Thống
Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư
(Nguồn: Kỷ yếu Hội thảo “Du lịch Việt Nam – Phục hồi và phát triển trong bối cảnh mới”)