Nghề dệt chiếu ở Cà Mau đã có từ lâu đời, phổ biến ở Tân Thành (thành phố Cà Mau), Tân Duyệt (Đầm Dơi), Tân Lộc (Thới Bình)… được người dân khắp nơi chuộng sử dụng.
Không như những địa phương khác, máy móc dường như đã thay thế phần nhiều cho việc làm chiếu thì ở Cà Mau, nghề làm chiếu vẫn còn lưu giữ những nét thủ công truyền thống. Để có được một chiếc chiếu đẹp đòi hỏi những người thợ phải qua nhiều công đoạn như chặt, chẻ, phơi khô và nhuộm lát; chấp trân lắp vào khuôn và dệt.
Cây lát có tên khoa học là cyperaceae, là một loại cây thuộc họ thực vật một lá mầm, mọc và bắt rễ ở những mảnh đất ven sông, nơi có con nước lớn nước ròng. Khi đã đạt được độ cao đúng chuẩn để dệt cho những khổ chiếu 0,6m đến 1,8m thì người dân có thể chặt lát đem về chẻ nhỏ, tách bỏ ruột để cho cọng lát sạch và mịn khi dệt chiếu sẽ bóng và đẹp. Sau đó đem phơi nắng, nhuộm kỹ để cọng lát có màu sắc đẹp, giữ được độ bền lâu dài, rồi lại tiếp tục đem phơi cho đến khi cọng lát khô là được.
Chấp trân cũng là một công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ, người làm dùng những sợi bố được xé ra và đánh lại cho bền chắc để mắc vào những khung dệt tạo thành những khung sườn cố định cho những chiếc chiếu.
Sau khi những sợi trân đã được lắp vào khung thì đến công đoạn dệt chiếu. Công đoạn này đòi hỏi phải có hai người thợ cùng kết hợp với nhau gọi là thợ dập và thợ lẫy. Thợ lẫy dựa theo những mẫu sẵn có dùng cơ trượt luồn lên lách xuống những sợi lát màu qua những sợi trân trên khung dệt để tạo thành những hoa văn, hình ảnh, chữ nổi… khác nhau. Những chiếc chiếu hình thức có đẹp hay không phụ thuộc phần nhiều vào sự khéo léo tỉ mỉ của thợ lẫy; còn chiếc chiếu bền chắc được quyết định ở sức kéo và dập đều tay của người thợ dập. Chiếu được dệt xong còn được cắt tỉa những lằn chỉ thừa, lát dư sao cho chiếc chiếu trở nên bóng đẹp trước khi đến tay người tiêu dùng.
Ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển, những sản phẩm đệm êm ái ngày càng được người tiêu dùng lựa chọn, nhưng không vì thế mà những sản phẩm chiếu Cà Mau bị lãng quên. Nghề làm chiếu vẫn luôn bền bỉ duy trì, được nhiều người sử dụng và trở thành một làng nghề truyền thống đặc sắc, đóng góp cho du lịch những giá trị văn hóa sâu sắc về đất và người Cà Mau.
Nếu có dịp trải nghiệm cùng với những làng chiếu của Cà Mau, ngắm nhìn những cánh đồng lát bao la, ấn tượng với những dãy lát màu nằm phơi mình dưới ánh nắng vàng rực rỡ và lặng người bên khung dệt của người dân làm chiếu, du khách sẽ có được những giây phút thư giãn hết sức thú vị với nghề truyền thống độc đáo này.
Dương Kim Chuyển