Phần lớn cư dân sinh sống ở Gia Khâu I là người Mông với những bản sắc văn hóa đặc trưng riêng biệt vẫn được gìn giữ, bảo tồn và lưu truyền từ đời này sang đời khác, từ những hoa văn thổ cẩm trên trang phục đến nếp nhà truyền thống, văn hóa ẩm thực, tập quán canh tác... Đặc biệt, Gia Khâu I còn được biết đến với Lễ hội Gầu Tào được tổ chức hàng năm từ ngày 14 - 15 tháng Giêng âm lịch với những trò chơi dân gian, những môn thể thao truyền thống, bài hát điệu múa mang đậm bản sắc như: múa khèn, hát dao duyên, thi giã bánh giày…
Điểm nhấn đầu tiên của du khách khi đến với Gia Khâu đó là hệ thống hang động Giao Khâu lộng lẫy, kỳ vĩ và đầy huyền bí mà tạo hóa đã hào phóng ban tặng cho vùng đất này đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh, thành phố năm 2009. Từ điểm đón khách đến hệ thống hang động Giao Khâu gồm có: hang Ron, hang Khỉ và hang Gấu, du khách phải đi qua đoạn đường dài 1,6km. Các hang ẩn mình trong núi đá có lối vào dễ dàng. Đây là những hang động có nhiều nét đặc sắc, dưới kiến tạo của tự nhiên đã tạo ra những lớp thạch nhũ uốn lượn, nhiều màu sắc. Mỗi hang có những nét đặc sắc riêng nhưng hang Gấu được coi là đẹp nhất với lòng hang rộng, nhiều nhũ đá đẹp kỳ ảo. Trải qua quãng đường leo núi vất vả, được ngắm nhìn những kỳ quan của tạo hóa, mọi mệt mỏi chợt tan biến hết, chỉ còn lại sự say mê trước vẻ đẹp của thiên nhiên đã ban tặng cho đất và người nơi đây.
Ẩn mình dưới tán cây cổ thụ, hay bên nương chè xanh mướt là những nếp nhà trệt, thưng gỗ của người Mông mà mỗi khi du khách bước vào thì những nụ cười thân thiện, mộc mạc luôn tạo cảm giác gần gũi như được trở về nhà sau những chuyến đi xa. Sau những phút nghỉ ngơi và thưởng thức ly nước lá rừng hoặc ly trà xanh thơm mát thì những món ẩm thực của người dân nơi đây như: rau bò khai, mồng tơi rừng, thịt hun khói, thịt gà, mèn mén... hay những ly rượu ngô, rượu Mông sẽ mang đến cho du khách hương vị thơm nồng lâng lâng khó quên sau mỗi lần trải nghiệm. Đặc biệt là những bài múa khèn, những bài hát dân ca, hát gọi bạn tình của các chàng trai, cô gái trong đội văn nghệ bản Gia Khâu I sẽ để lại cho du khách những ấn tượng khó phai về đất và người nơi đây.
Trước khi chia tay Gia Khâu I trên con đường hoa lan, hay những đoạn đường được lát đá uốn lượn ôm lấy những nương chè, ruộng ngô xanh mướt, du khách có thể dừng chân tại điểm đón khách và mua những sản vật, đồ lưu niệm được trang trí công phu do bà con tự sản xuất và ngắm nhìn những chú chim đà điểu, chim công, trĩ, đặc biệt là toàn bộ phong cảnh Gia Khâu I được hiện lên như bức tranh thủy mặc muôn màu lung linh rực sáng sẽ là những ấn tượng khó phai đối với những ai đã từng trải nghiệm.
Bài và ảnh: Chiến Hữu