Phát biểu tại hội thảo, Phó Vụ trưởng Vụ Lữ hành Phạm Lê Thảo cho biết, tăng trưởng xanh (TTX) đã trở thành xu thế tất yếu và là mục tiêu mà mọi quốc gia đang hướng tới, đặc biệt đối với các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Lựa chọn TTX cũng được coi là một hướng tiếp cận mới trong tăng trưởng kinh tế nhằm đạt được thịnh vượng bao trùm cho các quốc gia, đảm bảo các lợi ích kinh tế và sự hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với phục hồi và bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên. Cũng thông qua tăng trưởng xanh, các giá trị văn hóa cốt lõi được truyền tải, chia sẻ và thấm nhuần trong lối sống của con người.
Trong đó, Việt Nam là một trong số ít các quốc gia đang phát triển đã quyết tâm theo đuổi mục tiêu tăng trưởng xanh thông qua “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2050"; “Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2014 - 2020". Về phía Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ đã chủ động xây dựng và triển khai “Chương trình khoa học và công nghệ cấp Bộ: Phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh" với hàng loạt các nhiệm vụ nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu ứng dụng nhằm thống nhất cách hiểu, xác định chính xác các hoạt động phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh.
Với quan điểm phát triển du lịch hướng tới phát triển bền vững, hàng loạt các loại hình du lịch với mục tiêu phát triển bền vững đã hình thành và phát triển như du lịch xanh, du lịch có trách nhiệm, du lịch cộng đồng. Loại hình du lịch nào trong các loại hình du lịch này cũng nhằm hướng tới sự phát triển bền vững ở các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường. Trong đó, phát triển du lịch theo hướng TTX là giải pháp nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu, các sáng kiến, các đề xuất trên thế giới và ở Việt Nam đã góp phần giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến TTX và phát triển kinh tế theo mô hình TTX dưới các góc độ khác nhau.
Theo báo cáo đề dẫn tại Hội thảo, mô hình phát triển du lịch theo hướng TTX là mô hình phát triển du lịch gắn với mục tiêu cụ thể: đảm bảo sự phát triển của du lịch phù hợp với môi quan hệ biện chứng giữa phát triển du lịch với nỗ lực bảo vệ tài nguyên và môi trường. Khác với mô hình phát triển du lịch thông thường, mô hình phát triển du lịch theo hướng TTX sẽ hướng tới phát triển các loại hình du lịch thân thiện với môi trường với định hướng những sản phẩm du lịch tương ứng nhằm hỗ trợ cho mục tiêu bảo vệ tài nguyên và môi trường.
Đánh giá về hiện trạng xây dựng mô hình phát triển du lịch theo hướng TTX tại các điểm du lịch ở vùng Tây Bắc, với tiềm năng và ưu thế phát triển các loại hình du lịch hướng đến TTX nhưng hiện tại lượng khách đến Tây Bắc còn rất khiêm tốn so với các khu vực khác. Công tác nghiên cứu, điều tra cơ bản và định hướng phát triển các loại hình, sản phẩm du lịch hướng tới TTX ở các địa phương trong vùng Tây Bắc vẫn còn mang tính tự phát, cục bộ.
Nhiều địa phương, công ty du lịch cố gắng xây dựng và khai thác một số chương trình, tuyến du lịch với sản phẩm đặc trưng là du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, du lịch sinh thái mang đặc điểm của TTX, song quy mô còn nhỏ lẻ và hình thức chưa thật rõ nét nên khả năng thu hút du khách còn hạn chế. Mặt khác, việc đào tạo, huấn luyện kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ điều hành, quản lý, nhân viên phục vụ chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển. Các địa phương còn lúng túng trong triển khai các chính sách phát triển du lịch nói chung, phát triển du lịch theo hướng TTX nói riêng. Mặc dù trên địa bàn đã có các quy hoạch khu du lịch quốc gia được xây dựng và công bố nhưng đầu tư thế nào, quản lý phát triển ra sao từ các cơ sở dịch vụ, các điểm du lịch đến các khu du lịch... còn chưa triển khai bài bản, đồng bộ dẫn đến hình ảnh du lịch vùng Tây Bắc vẫn nhạt nhòa. Trong khi đó, để thực sự hiệu quả trong khai thác các loại hình du lịch hướng tới TTX rất cần đến những mô hình chuẩn mà các địa phương có thể áp dụng được trong việc phát triển du lịch hướng tới TTX của địa phương mình.
Trong các mô hình du lịch theo hướng TTX và bền vững của vùng Tây Bắc, nổi lên 2 mô hình du lịch chính là mô hình phát triển du lịch cộng đồng và mô hình du lịch nông nghiệp nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới, trong đó mô hình du lịch cộng đồng đã được phát triển từ lâu, còn mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới được phát triển những năm gần đây. Đặc điểm của 2 loại mô hình du lịch này là gắn bó mật thiết với cộng đồng địa phương, mang lại nhiều lợi ích trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo thêm việc làm và cải thiện nâng cao đời sống đồng bào các dân tộc bản địa, mang lại lợi ích trực tiếp và bền vững cho người dân địa phương; đồng thời góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, cũng như bảo tồn và phát huy những nét văn hóa độc đáo của các dân tộc địa phương.
Mô hình phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn mới đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với nhiều sản phẩm mang đặc trưmg văn hóa nông nghiệp của các vùng Tây Bắc trong những năm gần đây. Để phát huy lợi thế, tiềm năng du lịch của mình, các tỉnh Tây Bắc đã xây dựng đề án kết hợp xây dựng nông thôn mới với phát triển du lịch để lựa chọn những vùng thích hợp để thực hiện thí điểm đề án. Mô hình du lịch này dự kiến sẽ giúp đa dạng sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa của các dân tộc và bảo vệ môi trường.
Về đề xuất mô hình phát triển du lịch theo hướng TTX, mô hình chung được vận dụng theo mô hình chuỗi nối tiếp. Trong đó, các mô hình được đề xuất gồm: mô hình tổ chức phát triển du lịch tại các khu vực đã có hoạt động du lịch phát triển; mô hình tổ chức quản lý và kinh doanh du lịch tại khu vực được được tài trợ theo dự án; mô hình quản lý du lịch tại các khu vực bắt đầu phát triển du lịch.
“Việc xây dựng và áp dụng mô hình để làm sao phát triển du lịch TTX trong thời gian tới là vô cùng quan trọng. Đối với khu vực Tây Bắc, mô hình được chia làm 3 cấp nhằm phù hợp với từng cấp độ phát triển của địa phương. Do nhiều địa bàn đã có sự phát triển du lịch lâu đời, có uy tín, thương hiệu, tuy nhiên trình độ phát triển của địa phương có sự khác nhau. Thời gian tới một loạt các đề tài nghiên cứu về tiêu chí đánh giá TTX với điểm đến và doanh nghiệp du lịch sẽ được Bộ VHTTDL nghiệm thu và đưa vào áp dụng. Hy vọng những kết quả của đề tài đó sẽ hỗ trợ cho TCDL để đưa những bộ tiêu chí đánh giá trực tiếp vào từng mô hình, là cơ sở để các địa phương đánh giá việc phát triển du lịch theo hướng TTX và điều chỉnh phù hợp để các mô hình đạt hiệu quả cao nhất”, Phó Vụ trưởng Vụ Lữ hành Phạm Lê Thảo chia sẻ.
Tại hội thảo, các đại biểu đã có những bài tham luận về phát triển du lịch theo hướng TTX như: Đề xuất khung mô hình phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh vùng Tây Bắc – Một số vấn đề trọng tâm; Phát triển du lịch vùng duyên hải Nam Trung Bộ, vấn đề đặt ra với việc xây dựng mô hình phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh; Đề xuất mô hình phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh tại Khu bảo tồn đất ngập nước Vân Long, Ninh Bình…
Thu Thảo