Về sông Kiến Giang xem lễ hội đua thuyền

Ban đầu, lễ hội này được tổ chức như một nghi thức để cầu cho mùa màng bội thu, thóc gạo đầy bồ, mưa thuận gió hòa; cũng là dịp những chàng trai, cô gái cùng nhau thi sức, rèn luyện sẵn sàng đương đầu với thiên nhiên khắc nghiệt, với một mùa mưa lũ liên miên. Từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, cứ mỗi dịp Quốc khánh người dân huyện Lệ Thủy lại nô nức tổ chức lễ hội đua thuyền truyền thống trên sông Kiến Giang để mừng Tết Độc lập.

“Dù ai đi Tây về Đông
Mồng hai tháng chín cũng mong về nhà
Về nhà xem hội quê ta
Dưới sông bơi trải, nhà nhà cờ bay”.

Lễ hội được truyền từ đời này sang đời khác và trở thành hội vui của biết bao người. Mỗi năm đến dịp này, những người con của Lệ Thủy từ khắp mọi miền đất nước lại trở về quê hương để được hòa mình vào không khí lễ hội náo nhiệt. Nếu đến thăm Lệ Thủy lần đầu vào đúng dịp 2/9, du khách sẽ ngỡ ngàng trước khung cảnh rộn ràng hơn cả ngày Tết Nguyên đán.

Từ đầu tháng 8, các đội đua thuyền của các thôn, xã sẽ chọn những thanh niên nam, nữ có tài năng và sức khỏe bậc nhất để tham gia cuộc thi tranh tài trên sông. Những thành viên được chọn phải tập luyện miệt mài để có sức khỏe và kỹ năng tốt nhất. Bà con thôn, xóm tự nguyện nấu những món ăn ngon, bổ dưỡng để tiếp sức cho các “chiến binh” sau những buổi tập mệt mỏi.

Thuyền được đem ra thi đấu là loại thuyền có chất lượng tốt nhất, được lau chùi sạch sẽ, được vẽ lên những hình hài rất đặc sắc, sống động. Một ngày trước khi “hạ đò”, thuyền được trưởng thôn đưa đi cúng bái trước thần linh để cầu cho lễ hội diễn ra suôn sẻ và đoàn đua của thôn sẽ giành được giải cao trong cuộc thi.

Từ tờ mờ sáng, trên những cây cầu Kiến Giang, Phong Xuân đã chật kín người tới cổ vũ thuyền đua của thôn mình. Tiếng reo hò, tiếng trống hòa chung với tiếng gõ mõ, tiếng hò của thành viên đoàn đua làm cho không khí vô cùng náo nhiệt. Nhiều người dân còn lặn lội xuống nước hay chạy theo thuyền đua để không bỏ lỡ khoảnh khắc nào. Niềm hứng khởi lan tỏa xuống tận từng thôn xóm dọc đôi bờ sông Kiến Giang nơi có đoàn đua đi qua với rợp trời cờ hoa, băng rôn, biểu ngữ cổ động; loa phát thanh không ngừng tường thuật trực tiếp từng diễn biến của cuộc đua.

Vào cuộc, các đội nam sẽ phải hoàn thành chặng đường đua dài khoảng 24km, còn nữ dài khoảng 15km. Quãng đường đua của các thuyền bơi nam bắt đầu từ ngã ba Mũi Viết lên đến cồn nổi ở thôn Xuân Bồ thì trở quay đầu trở lại vạch đích ở khu vực cầu Xuân Phong. Tương tự lộ trình thi đấu của các thuyền bơi nam, tuy nhiên các đội nữ sẽ trở thuyền ở đoạn nghẹo cổ cò vì quãng đường ngắn hơn bên nam. Đoạn trở cua thuyền chính là nơi gay cấn nhất cuộc thi vì thời điểm này sẽ là cơ hội để một số đội chiếm ưu thế và vượt lên nhưng cũng đầy rủi ro vì không ít thuyền đã chìm ở nơi này khi đang tranh tài.

Lễ hội đua thuyền là dịp để người dân vùng chiêm trũng Lệ Thủy cùng hướng về quê hương xứ sở, tưởng nhớ công lao của Bác Hồ, của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và những người đã hy sinh giành độc lập cho dân tộc. Đây cũng là dịp để người dân Lệ Thủy phát huy tinh thần đoàn kết xây dựng quê hương Lệ Thủy ngày càng giàu đẹp. Trong dịp này, hầu hết các gia đình ở Lệ Thủy đều bày hương hoa, bánh trái và các loại sản vật địa phương để cúng ông bà tổ tiên… Chính vì lẽ đó, ngày 27/8/2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định đưa Lễ hội đua thuyền trên sông Kiến Giang vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Hoàng Lệ Hằng

(Tạp chí Du lịch tháng 5/2022)