Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thuỷ cho biết, xuất phát từ thực tiễn tầm quan trọng của văn hóa ứng xử trong việc xây dựng con người Việt Nam trong tình hình mới, thời gian qua Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đã tích cực xây dựng và ban hành Quy tắc ứng xử, văn hóa công vụ với những hành vi ứng xử văn hóa phù hợp với tính chất, điều kiện, hoàn cảnh cụ thể.
Qua thời gian triển khai thực hiện các Quy tắc ứng xử văn hóa trong các lĩnh vực đã có những chuyển biến tích cực, qua đó xuất hiện nhiều gương người tốt việc tốt, lối sống lương thiện, đề cao trách nhiệm, lương tâm vì lợi ích chung của cộng đồng, xã hội, đất nước, mạnh dạn đấu tranh với các hành vi xấu… Tuy nhiên, việc thực hiện quy tắc ứng xử trong văn hóa vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra; vẫn còn những vi phạm của cán bộ, công chức trong ứng xử với đồng nghiệp và nhân dân, gây bức xúc trong dư luận. Ứng xử trong gia đình và nơi công cộng chưa có nhiều chuyển biến tích cực. Bạo lực gia đình, học đường, ứng xử thiếu văn minh, văn hóa, tình trạng vô cảm vẫn tồn tại…
Theo Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy, để khắc phục các tình trạng nêu trên cần có nhiều giải pháp kịp thời, trong đó có tăng cường phối hợp, trao đổi thông tin với cơ quan báo chí trong việc truyền thông văn hóa ứng xử. Thực tế chứng minh báo chí truyền thông đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội, đặc biệt trong bối cảnh xã hội thông tin hiện nay. Trong đó, báo chí với các chức năng quan trọng là giáo dục tư tưởng, tuyên truyền cổ động, hướng dẫn và định hướng dư luận, hình thành chuẩn mực văn hóa ứng xử, ngăn chặn sự xuống cấp của đạo đức trong gia đình và xã hội.
Tại Hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận nhằm xác định những đặc điểm chung của văn hóa con người Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại; phân tích thực trạng văn hóa ứng xử trong các lĩnh vực đời sống xã hội và xác định vai trò của báo chí trong việc lan tỏa những thông điệp điển hình để hình thành chuẩn mực văn hóa ứng xử; nêu những bài học kinh nghiệm trong quá trình tuyên truyền tấm gương người tốt việc tốt, phê phán cái xấu trong xã hội; đề xuất những giải pháp để nâng cao vai trò của báo chí trong truyền thông về chuẩn mực văn hóa ứng xử trong thời gian tới.
Nhiều tham luận của các đại biểu tham dự Hội thảo đã khẳng định vai trò quan trọng của báo chí trong truyền thông về chuẩn mực văn hóa ứng xử tạo nên những hình ảnh đẹp trong văn hóa ứng xử; đồng thời cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế của báo chí khi đưa tin giật gân, câu khách, làm sai lệch vấn đề…
Đánh giá cao nỗ lực của Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Thông tin và Truyền thông trong phối hợp, kịp thời tổ chức hội thảo mang chủ đề thời sự này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng đây là hoạt động thiết thực, có ý nghĩa rất quan trọng trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Đảng về xây dựng văn hóa con người Việt Nam đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững đất nước.
Theo Phó Thủ tướng, văn hóa được xác định là nền tảng tinh thần, động lực phát triển kinh tế xã hội. Báo chí là một bộ phận của văn hóa, báo chí sáng tạo, phổ biến, lưu truyền văn hóa. Mỗi một tác phẩm báo chí là một sản phẩm văn hóa, mỗi nhà báo là một chiến sĩ trên mặt trận văn hóa.
Nhận định về vai trò quan trọng của văn hóa, Phó Thủ tướng cho rằng: "Một dân tộc có nền kinh tế phát triển cũng đáng được ca tụng, nhưng sẽ vinh dự, tự hào hơn nếu dân tộc đó được ca ngợi là một dân tộc có văn hóa".
Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế trong ứng xử văn hóa của người Việt Nam hiện nay như thói quen chen lấn, lãng phí, ồn ào, trễ giờ… Do đó, báo chí không những phản ánh mà cần tạo sự chuyển biến nhận thức của cộng đồng xây dựng đời sống văn hóa. Báo chí định hướng dư luận xã hội, thay đổi hành vi cộng đồng bằng cách nêu nhiều gương tốt, phê phán cái xấu. Phải làm sao để báo chí thấm sâu vào quần chúng, làm sao để văn hóa thấm sâu vào tâm lý của quốc dân.
Để làm được điều đó, báo chí không chỉ đưa tin phản ánh, mà phải phân tích hành vi đó xét trên góc độ văn hóa, từ đó đưa ra khuyến nghị về ứng xử. Cùng với đó còn cần những tác phẩm đi vào lòng người của báo chí và những chuyên gia nghiên cứu về văn hóa. Đồng thời, cần có cơ chế khuyến khích cho các bài viết có đóng góp để làm thay đổi hành vi văn hóa hướng tới chuẩn mực.
Phó Thủ tướng mong các cơ quan báo, đài, các địa phương tiếp tục hình thành các chuyên mục, tăng lượng bài viết về ứng xử văn hóa nhằm lan tỏa những hành động đẹp, hành động văn hóa. Phó Thủ tướng cũng gợi mở, khuyến khích Hội Nhà báo Việt Nam tiếp tục phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức giải thưởng báo chí dành cho các bài viết về văn hóa ứng xử trong thời gian tới.
Gia Khôi