Nằm cách thành phố Sơn La (tỉnh Sơn La) khoảng 80km về phía Đông Bắc, xã Ngọc Chiến nằm ở độ cao trung bình trên 1.800m so với mặt biển. Từ thành phố Sơn La, theo tỉnh lộ 106 khoảng 40km về phía Đông Bắc đến thị trấn Ít Ong, vượt qua con đèo Sam Síp với hơn 30 khúc cua gấp ở độ cao hơn 2.000m, dài khoảng 40km quanh co luồn trong mây ngàn với một bên là bạt ngàn rừng cây, đồi núi trập trùng, một bên là vực sâu, rồi đi tiếp qua cây cầu bắc qua suối, du khách sẽ tới xã Ngọc Chiến.
Ngọc Chiến hiện ra như một bức tranh tuyệt đẹp, nằm nép mình trong những dãy núi cao hùng vĩ được bao phủ bạt ngàn cây xanh, e ấp trong áng mây mờ ảo của buổi sớm mai… Thiên nhiên đã ưu đãi cho nơi đây cảnh quan tuyệt đẹp, khí hậu ôn hòa, dòng suối uốn lượn quanh bản làng và những mó nước khoáng nóng tại bản Lướt, bản Đớt và bản Khau Vai, cánh đồng lúa trải dài và những thửa ruộng bậc thang nối nhau trên các triền đồi hút hồn du khách đến với Ngọc Chiến.
Ngọc Chiến nay vẫn giữ được hàng trăm nóc nhà làm bằng gỗ pơmu. Những ngôi nhà ở đây đã tồn tại từ rất lâu, phảng phất trên đó là màu rêu phong qua năm tháng, nằm nối tiếp nhau từ đầu bản tới cuối bản. Tất cả nhà ở đây đều chỉ có 1 tầng, được làm từ gỗ pơmu, từ mái nhà, vách tường, cổng nhà cho tới chiếc cầu treo nối ngang con suối nhỏ, những thớ gỗ đã in màu của tháng năm, trải qua bao thế hệ nơi bản làng xa ấy, để tới bây giờ trông chúng đã ngả sang màu xanh đen nhưng vẫn bền bỉ trước gió sương, che chở cuộc sống của người đồng bào dân tộc rẻo cao.
Đây là nơi sinh sống chủ yếu của người Thái, ngoài ra, Ngọc Chiến còn có các hộ người Mông cư trú trong những ngôi nhà trình tường bằng đất trên sườn núi cao và một số dân tộc anh em khác. Họ sống ở đây đã từ bao đời, chủ yếu làm các nghề dệt vải, trồng trọt và chăn nuôi. Cùng với kiến trúc nhà sàn, các nghề truyền thống như: se tơ, dệt vải; thêu, dệt thổ cẩm của người Mông; Lễ hội gội đầu của người Thái, hội Gầu tào của người Mông, hội dâng hoa măng của người La Ha cùng trang phục, làn điệu dân ca, dân vũ đặc trưng của các dân tộc, đặc biệt là phương pháp chữa bệnh bằng các bài thuốc dân tộc đã tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo cho Ngọc Chiến.
Đến với Ngọc Chiến, du khách có thể vào bất cứ gia đình nào đều được gia chủ đón tiếp như khách quý, cùng được trải nghiệm các công việc hàng ngày và thưởng thức những món ăn đặc sản địa phương như: xôi nếp tan (vừa thơm lại dẻo), cơm lam, thịt nướng, cá nướng… Đặc biệt hơn nữa, tại bản Lướt hiện đã có các phòng tắm nước khoáng nóng bằng gỗ pơmu. Ngoài ra, khách có thể tắm tự do tại mó nước ở bản Khau Vai, suối Chiến ở bản Mường Chiến và tìm hiểu các nghề truyền thống của dân làng…
Vài năm trở lại đây, Dự án Action on Poverty (AOP) phi lợi nhuận của Australia đã hỗ trợ một số cơ sở du lịch cộng đồng đạt chuẩn, giúp người dân làm du lịch bài bản với trang web https://dulichngocchien.com/ và cùng xây dựng một mô hình hợp tác xã du lịch, tạo lợi ích chung cho cộng đồng.
HN