Động Tam Cốc
Nằm trong vùng lõi của Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Tràng An, Tam Cốc (thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư) là một trong những điểm đến không thể bỏ qua với những ai muốn khám phá vẻ đẹp của các hang động.
Tam Cốc có nghĩa là “ba hang”, gồm hang Cả, hang Hai và hang Ba. Cả ba hang đều được tạo thành bởi dòng sông Ngô Đồng đâm xuyên qua núi. Để tham quan Tam Cốc, du khách chỉ có thể đi bằng đường thủy và mất khoảng hơn 2 giờ đồng hồ cho cả lượt đi và về. Hang Cả dài 127m là hang dài nhất trong 3 hang, hang Hai dài 60m và hang Ba ngắn nhất chỉ dài 50m. Trong hang có rất nhiều nhũ đá muôn hình muôn vẻ, những chùm nhũ đá ánh lên những sắc màu kỳ diệu và phản chiếu xuống mặt nước lung linh như ánh hào quang. Mùa đẹp nhất để đến với Tam Cốc là từ tháng 3 đến tháng 5, khi nơi đây tràn ngập sắc xanh xen lẫn màu vàng tươi của những cánh đồng lúa. Có thể nói, Tam Cốc xứng đáng là một trong những hang động đáng để trải nghiệm đối với những người thích khám phá thế giới ngầm tuyệt đẹp của Việt Nam.
Động Vân Trình
Nằm trong núi Mõ thuộc xã Thượng Hòa, huyện Nho Quan, động Vân Trình có diện tích khoảng 3.500m2, đây là một trong những động khô lớn và đẹp nhất Ninh Bình. Đến chân núi Mõ, du khách men theo sườn núi và leo lên những bậc đá là đến cửa động. Ngay khi qua cửa động du khách sẽ được chiêm ngưỡng một khung cảnh mới lạ với trần động trông như thánh đường của nhà thờ Thiên chúa giáo, nhũ đá xung quanh như những chùm đèn lộng lẫy.
Đặc biệt, nếu nhìn kỹ trên sàn động, du khách sẽ bắt gặp những hòn đá nhỏ tròn như quả trứng vịt, trứng gà, viên bi, hạt đậu rất nhẵn, màu đen như hạt na khác hẳn kiểu nhũ đá trong động. Động còn giống như một phòng điều hòa khổng lồ bởi du khách đến đây vào mùa đông sẽ thấy ấm áp, vào mùa hè lại thấy mát lạnh. Không ít du khách đều ví động Vân Trình là một cảnh thần tiên giữa cõi trần.
Động Thiên Hà
Cách thành phố Ninh Bình 24km, Khu du lịch sinh thái động Thiên Hà thuộc xã Sơn Hà, huyện Nho Quan gồm hai động chính là động Thiên Hà và động Thiên Thanh, đây là một danh thắng trong Quần thể Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Tràng An. Với vẻ đẹp huyền ảo, tráng lệ, Khu du lịch sinh thái động Thiên Hà thực sự là “Dải ngân hà trong lòng núi” - một điểm nhấn của du lịch hang động ở Ninh Bình để du khách cùng khám phá và chiêm ngưỡng.
Để khám phá động Thiên Hà, du khách sẽ di chuyển từ bản Mường Thổ Hà, xã Sơn Hà đi theo dòng kênh nhỏ có chiều dài chừng 1km thuộc hệ thống sông Bến Đang, sau đó tiếp tục đi bộ trên con đường đá dài 500m ven chân núi Tướng để tới cửa động. Động có chiều dài 700m bao gồm động khô dài 200m và động nước dài 500m. Động khô là nơi cao và rộng nhất trong động Thiên Hà với vô số các nhũ đá hình dạng khác nhau. Đặc biệt, động khô còn có cửa thông lên sườn núi phía Nam, được gọi là giếng trời. Trong những ngày nắng vàng, ánh sáng từ giếng trời phản chiếu vào các khối nhũ đá, tỏa ra những ánh màu huyền ảo và bắt mắt. Vào động nước, du khách tiếp tục xuống thuyền lướt nhẹ trên dải ngân hà uốn lượn, hun hút như vô tận với tầng tầng lớp lớp khối thạch nhũ lung linh sắc màu cùng những truyền thuyết về đảo Hoa Tiên, bầu sữa mẹ... tạo cho du khách cảm giác lạc vào cõi thần tiên, đắm say với chốn bồng lai tiên cảnh.
Động và chùa Địch Lộng
Thuộc địa phận xã Gia Thanh, huyện Gia Viễn, cách thành phố Ninh Bình 16km là cụm di tích động và chùa Địch Lộng. Động nằm ở lưng chừng núi, gồm 3 hang liền nhau, mỗi không gian của vách động, trần động là một bức tranh nghệ thuật với những nét chạm trổ tuyệt vời của thiên nhiên: hang thứ nhất là nơi thờ Phật nên gọi là chùa Địch Lộng; hang thứ hai là hang Tối, nơi có rất nhiều nhũ đá với hình thù, màu sắc khác nhau; hang thứ ba là hang Sáng với cửa hang thắt hẹp lại, có khoảng lộ thiên, khi có gió thổi mạnh vào trong động phát ra âm thanh của đá nghe như tiếng sáo. Vì vậy, động mang tên Địch Lộng (''Địch'' nghĩa là sáo, ''Lộng'' nghĩa là gió) và được mệnh danh là “Nam thiên đệ tam động”.
Sự kỳ diệu của chùa Địch Lộng chính là vẻ đẹp của các nhũ đá và những giọt nước tí tách chảy quanh năm. Chính những giọt nước này đã tạo nên hình dáng và màu sắc lấp lánh của các nhũ đá. Không chỉ đẹp về màu sắc, hình dáng mà các nhũ đá này còn có thể tạo ra âm nhạc. Dùng một hòn đá đập nhẹ vào các nhũ đá, âm thanh phát ra sẽ như tiếng trống trầm bổng và ngân vang. Đi dọc hết hang Tối và hang Sáng là đến cổng trời. Từ cổng trời có thể phóng tầm mắt nhìn ra khắp vùng non nước Gia Viễn. Đây thực sự là nơi con người và tạo hóa hòa quyện vào nhau, tạo nên một cảnh quan kỳ diệu.
TT