Đồng Văn - Hẹn ngày trở lại

Tôi đến Đồng Văn khi những nương ngô đã được thu hoạch, khi những đợt gió đông bắt đầu thổi tới cao nguyên đá. Đứng trên đỉnh đèo Cổng Trời huyện Quản Bạ đập vào mắt tôi là khung cảnh hùng vĩ, cô liêu của chập trùng núi đá tai mèo. Đá xếp thành hàng, thành lũy. Đá làm nhà, làm cửa… Nhưng cũng thật lạ kỳ, trên cao nguyên này, khi những cây hoa màu, cây ngô, cây lúa không thể chống chịu được với mùa đông buốt giá, không thể sinh tồn được với cái khát bởi 2 - 3 tháng trời không có lấy một hạt mưa, thì ở đây, dưới chân những vạt đá xám khô cằn lại mọc lên những bông hoa tím hồng cánh nhỏ mỏng manh, hoa tam giác mạch.

Dọc hành trình tôi đi, qua những địa danh như Quyết Tiến, Cổng Trời, Núi Đôi, Phố Cáo… hai bên đường tam giác mạch nở rộ rung rinh như chào đón. Tôi tạt xe máy vào một ngôi làng nhỏ trong một thung lũng xinh đẹp có cái biển “Làng văn hóa du lịch cộng đồng dân tộc Mông thôn Lũng Cẩm Trên”. Thả bộ trên con đường nhỏ dẫn vào làng, tôi lặng đi khi trước mặt mình là cánh đồng hoa tam giác mạch bạt ngàn sắc tím, hồng mê đắm. Cô gái bán hàng ở cổng làng nói với tôi khi tôi hỏi mua bánh tam giác mạch: “Làng giờ vui hơn, vì đông khách du lịch tới. Làng giờ cũng đẹp hơn, những nương ngô nằm phía cổng làng trước đây giờ đã được thay bằng một năm bốn vụ trồng cây tam giác mạch. Cây không chỉ nở hoa làm đẹp cho làng, thu hút du khách phương xa tới mà còn cho lá làm rau xanh, cho thân làm trà, cho hạt để làm bánh, làm mì hay nấu rượu”.

Qua nói chuyện với người dân trong làng tôi còn biết thêm, sở dĩ được gọi là “tam giác mạch” vì cây có hạt ba cạnh như hình tam giác và là một loại cây lương thực thuộc họ kiều mạch. Thân cây nhỏ bé và cánh lá mỏng manh nhưng sức chịu đựng sương xa, gió tuyết thì không cây nào bằng. Vì vậy, ngày xưa, khi mùa đông tới trên cao nguyên Đồng Văn mọi cây cỏ chết khô, hoa màu rũ lá chỉ còn sót lại cây tam giác mạch, là cây lương thực duy nhất giúp cho người dân sống qua những mùa giáp hạt. Bây giờ, đời sống người dân nơi đây đổi mới, họ đã có cơm ăn, áo ấm. Cây tam giác mạch giờ không là cây lương thực cứu đói nữa, mà là cây làm giàu, cây kinh tế. Không những thế, tam giác mạch, dưới sự sáng tạo của những người làm du lịch Hà Giang, đã trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn đối với du khách.

Nắng trải vàng khắp cánh đồng hoa, tạo nên vẻ lung linh huyền ảo. Tôi gặp những em bé hai má đỏ hồng, trên tay cầm những “chiếc vương miện” bằng hoa tam giác mạch để bán cho du khách với nụ cười bẽn lẽn trên môi.

Lũng Cẩm Trên với những ngôi nhà tường trình bằng đất, mái lợp ngói âm dương luôn rộng mở đón khách vào thăm. Tôi bước vào ngôi nhà được lựa chọn làm bối cảnh cho bộ phim nổi tiếng “Chuyện của Pao”, ngôi nhà tiêu biểu cho kiểu nhà truyền thống của người dân trên cao nguyên Đồng Văn. Chị chủ nhà mặc chiếc áo hoa màu xanh, đầu vấn khăn bảy màu cầu vồng đang ngồi nối lanh bên hiên cửa. Đôi tay thoăn thoắt của chị nối những sợi lanh lại với nhau, thật khéo léo và chính xác. Tôi bước chân qua bậc cửa, trong nhà thiếu sáng, hơi lạnh tỏa từ nền đất ra, mùi men rượu thơm lừng xộc vào mũi. Một cô bé tầm mười lăm, mười sáu tuổi có đôi mắt trong veo và u buồn với bộ trang phục dân tộc Mông đang ngồi canh bếp. Nhà đang nấu rượu. Em đứng lên với lấy cái bát rồi múc ra cho tôi một chút rượu. Tôi cũng đã đi nhiều nơi, uống nhiều loại rượu của đồng bào, nhưng hương vị của loại rượu tam giác mạch thật đặc biệt, không thơm nồng, không đậm đà mà nó nhè nhẹ, chan chát, cay cay đầu môi. Tôi hỏi em:

- Rượu ngon lắm, nhà em có bán không?

- Không bán đâu, nấu để ra tết lấy chồng thôi.

Vậy là, em chuẩn bị đi làm dâu. Lẽ ra, bố em sẽ là người nấu rượu, nhưng vì bận đi làm thuê ở tận bên kia biên giới chưa về kịp, nên em tự nấu rượu cho ngày hạnh phúc mình.

Tôi bước ra ngôi nhà “Chuyện của Pao” lòng tự hỏi: Không biết có bao nhiêu người đàn ông đã say trong men rượu của em? Có phải em chính là Pao!!!

Chiếc xe hai bánh lại đưa tôi vượt qua những con đường uốn lượn vắt qua những lưng núi. Trong nắng vàng, trong hơi gió hanh hao, tôi cảm nhận được thật rõ vị thơm nồng của loài hoa tam giác mạch và vị chan chát, cay cay còn đọng lại nơi đầu môi của loại men được chắt ra từ những hạt tam giác mạch. Tôi đang trên đường đến với điểm cực Bắc của Tổ quốc - Lũng Cú.

Trước khi đi mọi người nói với tôi: Phải đến được Lũng Cú. Nếu chân chưa tới Lũng Cú, tay chưa sờ lá cờ Tổ quốc, thì xem như chưa tới Đồng Văn.

Lũng Cú hiện ra trong mắt tôi, hiên ngang và sừng sững. Trên đỉnh núi Rồng là cột cờ cao vút với lá cờ rộng 54m2 , đứng từ xa trông như một cánh chim lửa bay trên nền trời xanh. Nơi đây, trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, mỗi hạt đất, ngọn cỏ đã thấm bao mồ hôi, xương máu của những người anh hùng đất Việt. Tôi lặng im đứng dưới bóng cờ Tổ quốc, cảm nhận rõ sự linh thiêng trong trái tim mình.

Hoàng hôn nhuộm một màu đỏ quạch, khiến cho thị trấn huyện Đồng Văn thêm cô liêu và huyền bí. Đêm nay, tại đây diễn ra hội hoa tam giác mạch, thị trấn thật rực rỡ trong ánh điện, ánh đèn lồng và cả những bông hoa tam giác mạch đẹp nhất cũng đang đua nhau khoe sắc ở khắp các trục đường thị trấn. Theo chân dòng người đi hội, tôi len qua các gian hàng trưng bày sản phẩm địa phương tại khu chợ phố cổ. Ở đây sản phẩm thật phong phú, hàng thổ cẩm, mật ong, trà, nấm hương, bánh tam giác mạch… và cả bia tam giác mạch. Và rồi, khi tay đã khá mỏi, khi máy ảnh của tôi đã gần hết pin (vì chụp quá nhiều), tôi chợt bắt gặp “đôi mắt trong veo và u buồn”. Em xuất hiện ngay trước ống kính máy ảnh của tôi trong điệu múa ô. Khác với buổi sáng, khi tôi gặp em bên bếp lò rực lửa. Em đẹp như con chim xinh, như bông hoa tam giác mạch đung đưa trong gió, nhảy nhót trước mắt tôi. Tôi bị mê hoặc bởi điệu nhảy của em. Và, chân tôi bước theo chân em, cho đến khi em bị cuốn đi theo đoàn biểu diễn.

Đêm đó, ở Đồng Văn, tôi không nghĩ mình đã ngủ ngon. Có phải tôi đang mơ không, tôi cũng không rõ. Nhưng rõ ràng ở nơi đây, trên cao nguyên này, có gì đó đã mê hoặc tôi… Chắc chắn mùa lễ hội năm sau tôi sẽ quay trở lại Đồng Văn. Hi vọng, rượu nhà em vẫn còn đầy chum!

Vừ Mai Hương

(Đặc san Travel+ tháng 8/2022)