1. Nhân tết âm lịch 1946, cái tết đầu tiên của nước Việt Nam độc lập sau hơn 80 năm bị ách áp bức đô hộ dã man của thực dân Pháp và phát xít Nhật, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết một bài báo ngắn vừa đúng 100 chữ, với tên bài cũng thật ngắn gọn: “Tết” trên Báo Cứu Quốc (Cơ quan truyên truyền tranh đấu của Tổng bộ Việt Minh) số 147, ra ngày 21/1/1946. Nguyên văn bài báo như sau:
TẾT
Dân tộc ta là một dân tộc giàu lòng đồng tình và bác ái. Trong lúc này toàn quốc đồng bào từ giàu đến nghèo, từ già đến trẻ, ai cũng sửa soạn ăn Tết mừng Xuân.
Tôi kêu gọi đồng bào và các đoàn thể làm thế nào để chia sẻ cuộc vui Xuân mừng Tết với:
Những chiến sĩ oanh liệt ở trước mặt trận
Những gia quyến các chiến sĩ,
Những đồng bào nghèo nàn,
Sao cho mọi người đều được hưởng các thú vui và Tết Xuân đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.
Hồ Chí Minh
Ngày 1/2/1946, trên Báo Cứu Quốc số Tết Bính Tuất 1946, Bác viết bài “Gửi cho các chiến sĩ” với nội dung như sau:
GỬI CHO CÁC CHIẾN SĨ
Hỡi các chiến sĩ yêu quý!
Trong khi đồng bào đốt hương trầm để thờ phụng tiền nhân thì các bạn đốt thuốc súng để gìn giữ Tổ quốc. Trong khi đồng bào đốt pháo mừng Xuân thì các bạn nổ súng chống địch. Các bạn hăng hái chống địch để cho đồng bào được an toàn mừng xuân. Vậy nên đồng bào quyết không bao giờ quên công lao các bạn.
Trong ba ngày tết, đồng bào ai cũng đoàn tụ sum vầy quanh những bình hoa mâm bánh. Còn các bạn thì chịu ăn gió nằm mưa, lạnh lùng ở chốn sa trường. Song hình ảnh các bạn thì ấm áp trong lòng thân ái của mỗi một quốc dân.
Tôi thay mặt Chính phủ và toàn quốc đồng bào chúc các bạn năm mới mạnh khỏe và thắng lợi.
Bao giờ kháng chiến thành công,
Chúng ta cùng uống một chung rượu đào.
Tết này ta tạm xa nhau,
Chắc rằng ta sẽ tết sau sum vầy.
Hồ Chí Minh
Trong “BÀI CHÚC TẾT CỦA HỒ CHỦ TỊCH NGÀY NGUYÊN ĐÁN” trên Báo Cứu Quốc số 155, ra ngày 5/2/1946, Bác viết: “Muôn việc đều tiến tới/ Kiến quốc chóng thành công/Kháng chiến mau thắng lợi”.
Các bài báo này của Bác được viết khi thực dân Pháp núp sau quân đội Anh làm nhiệm vụ giải giáp phát xít Nhật để xâm lược trở lại nước ta. Ngày 23/9/1945, được quân Anh giúp đỡ và sự yểm trợ của quân Nhật, 6000 quân Pháp đánh úp trụ sở Ủy ban nhân dân Nam Bộ và cơ quan tự vệ thành phố Sài Gòn, mưu toan chiếm lại miền Nam nước ta trong vòng một tháng, làm bàn đạp chiếm lại cả Đông Dương.
Như vậy là chỉ 21 ngày sau khi khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhân dân Nam Bộ phải tiếp tục cầm súng đứng lên chiến đấu. Ngày 26/9/1945, qua Đài phát thanh tiếng nói Việt Nam, Bác đã gửi thư cho đồng bào Nam Bộ, khẳng định quyết tâm kháng chiến của Trung ương Đảng, Chính phủ và nhân dân cả nước ta: “Hỡi đồng bào Nam Bộ! Nước ta vừa tranh quyền độc lập, thì đã gặp nạn ngoại xâm. Khi còn chiến tranh với Nhật, thì bọn thực dân Pháp hoặc đầu hàng hoặc chạy trốn. Nay vừa hết chiến tranh thì bọn thực dân Pháp hoặc bí mật hoặc công khai mò lại. Trong 4 nǎm, họ đã bán nước ta hai lần. Nay họ lại muốn thống trị dân ta lần nữa. Tôi chắc và đồng bào cả nước đều chắc vào lòng kiên quyết ái quốc của đồng bào Nam Bộ. Chúng ta nên nhớ lời nói oanh liệt của nhà đại cách mạng Pháp: “Thà chết tự do hơn sống nô lệ”. Tôi chắc và đồng bào Nam Bộ cũng chắc rằng Chính phủ và toàn quốc đồng bào sẽ hết sức giúp những chiến sĩ và nhân dân hiện đang hy sinh tranh đấu để giữ vững nền độc lập của nước nhà. Tôi chắc và tất cả đồng bào đều chắc rằng những người và những dân tộc yêu chuộng bình đẳng tự do trên thế giới đều đồng tình với chúng ta. Chúng ta nhất định thắng lợi vì chúng ta có lực lượng đoàn kết của cả quốc dân. Chúng ta nhất định thắng lợi vì cuộc tranh đấu của chúng ta là chính đáng”.
Như vậy, các bài báo “Tết”, “Gửi cho các chiến sĩ”, “Bài chúc Tết của Hồ Chủ tịch ngày Nguyên Đán” của Bác vừa khẳng định nền độc lập của nước ta vừa khẳng định quyết tâm kháng chiến của Trung ương Đảng, Chính phủ và nhân dân cả nước ta.
2. Trên Báo Tiếng gọi phụ nữ (Cơ quan tuyên truyền cổ động của Phụ nữ Cứu Quốc) số tết âm lịch 1946 ra ngày 22/1/1946, Bác có thơ gửi phụ nữ Việt Nam để cổ vũ cho đời sống mới:
“…
Phụ nữ đồng bào
Phải gắng làm sao
Gây “Đời sống mới”…
Bác luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho sự nghiệp giải phóng phụ nữ. Người mong muốn phụ nữ có thể tự tin vươn lên giành lấy quyền bình đẳng. Trong tác phẩm “Đường Kách Mệnh” (1927), Bác đã dẫn lại lời Các Mác, rằng: “Ai đã biết lịch sử thì biết rằng muốn sửa sang xã hội mà không có phụ nữ giúp vào, thì chắc không làm nổi” và lời V.I.Lênin, rằng: “Đảng cách mệnh phải làm sao dạy cho đàn bà nấu ăn cũng biết làm việc nước, như thế cách mệnh mới gọi là thành công”. Từ đó, Bác nhận định: “An Nam cách mệnh cũng phải có nữ giới tham gia mới thành công”.
3. Gần đến tết âm lịch 1946, các ông chủ báo tư nhân ở Hà Nội đều tập trung lo cho số tết. Đây là số báo quan trọng nhất trong năm vì nó thể hiện “thương hiệu” của tòa báo. Và cũng bởi Tết Bính Tuất 1946 cũng là Tết độc lập đầu tiên của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Làm sao đưa đến cho độc giả không khí mừng xuân, mừng độc lập một cách phong phú và hấp dẫn nhất? Báo Quốc gia (trụ sở ở số 67, phố Cửa Nam, Hà Nội) do ông Lê Quang Thiều làm chủ bút cũng có suy nghĩ như vậy.
Để hấp dẫn bạn đọc, ông Lê Quang Thiều và tập thể tòa soạn cho rằng Báo Quốc gia số tết phải có bài của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ muôn vàn kính yêu của dân tộc.
Chủ bút Lê Quang Thiều và phóng viên Lê Chương đã đến Bắc Bộ Phủ xin Bác viết cho một bài để đăng ở trang nhất. Bác tiếp các nhà báo rất thân mật và vui vẻ nhận lời. Được tin, cả tòa soạn Báo Quốc gia rất vui mừng. Khi cả tòa soạn ngóng chờ, thì có anh vệ quốc đoàn mang đến trao cho chủ bút phong thư của Bác gửi. Mở phong thư ra, mọi người thấy có một bài thơ xuân của Bác được viết ở mặt sau của tờ lịch cũ:
TẶNG BÁO “QUỐC GIA”
Tết này mới thật Tết dân ta
Mấy chữ chào mừng báo Quốc gia
Độc lập đầy vơi ba cốc rượu
Tự do vàng đỏ một rừng hoa
Muôn nhà đón mừng Xuân Dân chủ
Cả nước hoan nghênh phúc Cộng hoà
Ta chúc nhau rồi, ta nhớ chúc
Những người chiến sĩ ở phương xa
Hồ Chí Minh
Bài thơ của Bác thật đặc biệt. Đặc biệt vì trước đây báo xuân của nước ta khi chưa có độc lập toàn viết về cái đẹp của đất trời, cái đẹp của xuân thì, đọc chỉ để giải trí. Nay Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa ra đời, chấm dứt cảnh đời nô lệ cho dân tộc nhưng thực dân Pháp nào có từ bỏ dã tâm thôn tính trở lại đất nước ta. Chúng núp sau quân đội Anh làm nhiệm vụ giải giáp phát xít Nhật để xâm lược trở lại nước ta.
Bởi vậy, Bác làm thơ xuân cũng là để khẳng định nền độc lập, tự do của đất nước ta, dân tộc ta. Bác cũng lấy thơ để đoàn kết lòng dân, cổ vũ lòng dân tham gia bảo vệ nền độc lập, tự do.
Tờ Báo Quốc gia tết âm lịch 1946 được độc giả đón nhận nhiệt liệt. Tờ báo in đi in lại nhiều lần mà vẫn không đáp ứng đủ cho bạn đọc. Điều đặc biệt là ông Lê Quang Thiều, chủ bút của báo đã quyết định tặng tất cả số tiền phát hành số báo đó vào công quỹ của Nhà nước để phục vụ sự nghiệp kháng chiến kiến quốc.
Nguyễn Văn Toàn (tổng hợp)
Tạp chí Du lịch tháng 1+2/2019